Özet:

Bu makalenin amacı, postyapısalcı bir bakış açısıyla kaynak metnin tek başına var olabildiğinden söz edilemeyen bir düzlemde kurgu eserlerde dini öğelerin erek kültürde nasıl yeniden bağlamlaştırıldığını ve bu süreçte çevirilerin birbirlerini nasıl etkilediğini incelemektir. Bu amaçla, çalışmada Lev Nikolayeviç Tolstoy’un Çem Iyudi Jivi (İnsan ne ile yaşar) adlı öyküsünün Türkçe çevirileri, Lawrence Venuti’nin ‘yerlileştirme’, ‘kalıntı’ ve Jacques Derrida’nın transformation regleé (1981) kavramları bağlamında tartışılmaktadır. Derrida’nın gösterenin ve gösterilenin örtüşmediği gösterge yapısında çeviri eylemi düzenlenmiş dönüştürme hali almaktadır. Buna paralel, Venuti’ye göre, çeviride, “kalıntı” adı verilen, ortadan kaldırılması mümkün olmayan bilinçli ya da bilinçdışı kayıplar ortaya çıkmaktadır. Tolstoy’un öyküsünün Türkçe çevirilerinde de iki yönlü bir kalıntı gözlenmiştir: ilki kaynak metnin göstergesel yapısını ve dokusunu oluşturan metiniçi etkisinde kaybına dair kalıntı; ikincisi ise, ortaya çıkan yeni göstergenin bulunduğu kültür içinde söylemsel ve ideolojik koşullara bağlı olarak yeni bir anlamsal sabit oluşturmaya çalışmasından kaynaklı kalıntı. Bazı çevirilerde yerlileştirme nedeniyle yazarın bambaşka bir kimlikle yeniden inşa edildiği, diğer çevirilerin ise zamansal bir döngü içinde bu sabiti yeniden yapısöküme uğratarak belli bir yabancılık etkisi yaratmaya çalıştığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler: