Abstract:

Tahıl kist nematodları (Heterodera avenae group) buğdayın önemli zararlılarından biri olup, Türkiye’de Heterodera avenae Wollenweber, H. latipons Franklin ve H. filipjevi (Madzhidov) Stone olmak üzere üç önemli türü farklı buğday üretim alanlarında saptanmıştır. Ülkemizin makarnalık buğdayın merkezi olan Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Akdeniz tahıl kist nematodu, Heterodera latipons’un yaygın olarak bulunduğu, bölge genelinde birçok lokasyonda ekonomik zarar eşiğinin üstünde popülasyona sahip olduğu rapor edilmiştir. Buğday yetiştiriciliğinde kist nematodları ile en etkin mücadele yöntemi dayanıklı/tolerans çeşit kullanımı olarak bilinmektedir. Günümüzde buğdayın yabani türlerinden kültür formlarına aktarılmış dokuz farklı dayanıklılık geni (Cre genleri) mevcuttur. Bu çalışmada dayanıklılık geni Cre1’in H. latipons’un Gaziantep (Karkamış) popülasyonuna karşı etkinliği araştırılmıştır. Çalışmada genomunda dayanıklılık geni Cre1 bulunan SILVERSTAR buğday çeşidinin yanı sıra SOKOLL, CALINGIRI, GOLDMARKER, FRAME, STYLET, PASTOR ve CROC_1/AE.SQUARROSA(224)//OPATA çeşitlerine ait ebeveynlerin melezlenmesi ile geliştirilen 38 adeti dayanıklılık geni taşıyan, 26 adeti dayanıklılık geni taşımayan toplam 64 adet buğday genotipi H. latipons’a karşı denemeye alınmıştır. Çalışma sonucunda 64 adet genotipten 20’si nematoda dayanıklı, 32’si orta dayanıklı ve 12’sinin ise orta hassas olduğu tespit edilmiştir. Genomunda Cre1 geni taşıyan 38 melezden ise 10’nun H. latipons’a karşı dayanıklı, 20’sinin orta dayanıklı ve 8’nin ise orta hassas olduğu saptanmıştır. Bu çalışma ile dayanıklılık geni Cre1’in H. latipons’un Gaziantep (Karkamış) popülasyonuna karşı mutlak bir dayanıklılığa sahip olmamakla birlikte %78 etkinlik oranı ile başarılı olduğu ve ulusal buğday ıslah programlarında H. latipons’a karşı kullanılabileceği sonucuna varılmıştır. Ayrıca, PASTOR, SOKOLL ve CROC_1/AE.SQUARROSA(224)//OPATA buğday genotiplerinin H. latipons’a karşı iyi bir dayanıklılık kaynağına sahip olduğu saptanmıştır

Keywords: