Citation Number
2
Views
59
Downloands
14
Gagauz Türkleri bugün Moldova, Ukrayna, Kazakistan, Azerbaycan, Yunanistan, Bulgaristan, Romanya ve Türkiye’de dağınık olarak yaşamaktadırlar. 1979 ve 1989 nüfus sayımlarında Beyaz Rusya, Özbekistan’da da Gagauzların yaşadığı tespit edilmiştir. (Güngör-Argunşah, 1998: 12)Yoğunluklu olarak yaşadıkları bölge ise Moldova’ya bağlı Gagauz Yeri Özerk Bölgesi’dir. Gagauz Türkçesi yönlere göre Güney Batı grubuna, kavimlere göre ise Oğuz grubuna dâhil olup Türkiye Türkçesi’nin Rumeli ağızlarına en yakın olan Türk lehçesidir. Peçenek, Oğuz, Kıpçak ve Selçuklu Türkleri tarafından Türkleştirilmiş Dobruca bölgesi’nde Hristiyanlaşmış bir Türk ailesinden gelen Balık, burada bir Oğuz (Gagauz) devleti kurmuştur.(Güngör-Argunşah, 1998: 32-33) 130 yıl yaşamış olan ve bir daha kurulamayan bu devlet, 1389’da Sultan I. Bayezid’in akınlarıyla Osmanlı Devleti yönetimine girmiş ve İstanbul Patrikhanesine bağlı olarak bağımsız bir ekzarhlık halinde kurulmuş olan bağımsız Oğuz Devleti de ortadan kalkmıştır. (Manov, 2001: 25) Tarih sahnesinde Uz ismiyle anılan toplumun da Gagauzlar olduğu varsayılmaktadır. 17. yy.da Bulgaristan’ı gezen Evliya Çelebi Bulgaristan’ın kuzeydoğusuna “Uz Eyaleti” demektedir. (Manov, 2001: 10) Bu eyaletin bir Gagauz devleti olduğu kanısı yaygın olmakla birlikte kesinlik yoktur. Bunlar dışında başka güçlerin bayrağı altında yaşayan Gagauzların dili, dış etkilere çok fazla maruz kalmış, gelişme güçlükleri çekmiş, konuşma dili boyutunda kalmış ve yazı dilini çok geç oluşturabilmiştir. Bu süreçte Gagauz Türkleri ve Türkçesinin en büyük sorunu varlıklarını sürdürebilmek olmuştur. Gagauz Türkçesi kelime dağarcığında, cümle yapısında ve öğe diziliminde kendisine en yakın yazı dili olan Türkiye Türkçesiyle ortaklıklar olduğu gibi farklılıklar da dikkati çekmektedir. Türkiye Türkçesi ölçünlü dilinde de kimi zaman heyecan veya onarım gibi sebeplerle devrik cümle kuruluşlarına rastlanmaktadır. Bu durumun Gagauz Türkçesinin en önemli ayırt edici özelliklerinden olan devrik cümle kuruluşlarıyla paralel olup olmadığı veya –varsa- kuruluş sebebinin farklılıkları tespit edilmeye çalışılacaktır. Biz bu çalışmamızda Gagauz Edebiyatından seçtiğimiz metinlerde cümle yapılarını ayrıntılı olarak inceleyecek, tamlamalar, birleşik cümleler, heyecan cümleleri gibi değişik yapıları ele alarak Türkiye Türkçesi ölçünlü dilinin öge dizilişiyle Gagauz Türkçesinin öge dizilişini mukayese edeceğiz.
Gagauz Turks today, are living in Moldova, Ukraine, Kazakhstan, Azerbaijan, Greece, Bulgaria, Romania and Turkey scattered. During the 1979 and 1989 censuses, it was determined that Gagauz people lived in Belarus and Uzbekistan. (Güngör-Argunşah, 1998: 12) The region in which they live is the “Gagauz Yeri Autonomous Region” of Moldova. Gagauz Turkish is connected to the south-west group according to the directions and to the Oğuz group according to the tribes. It is the closest dialect of Rumeli dialects of Turkey Turkish. Balık, who came from a Christianized Turkish family in Dobruja region, which was Turkified by Pechenek, Oguz, Kipchak and Seljuk Turks, founded an Oghuz (Gagauz) state here. (Güngör-Argunşah, 1998: 32-33) The state came under the rule of the Ottoman Empire in 1389 with the incursions of Sultan Bayezid I, and the independent Oghuz State, which was established as an independent ecclesiastical state under the Istanbul Patriarchate, also disappeared. (Manov, 2001: 25) It is assumed that the society known as Uz in the history scene is also Gagauz people. Evliya Çelebi, who traveled to Bulgaria in the 17th century, calls the northeast of Bulgaria "Uz Province". (Manov, 2001: 10) Although it is widely believed that this state is a Gagauz state, it is not certain. Gagauz Turkish was the most exposed to external influences among Turkish languages, had difficulties in development, remained in the spoken language dimension, and was able to create written language too late. In this process, the biggest problem of Gagauz Turks and Turkish was to sustain their existence. In the Gagauz Turkish vocabulary, sentence structure and syntax with his closest literary language differences as well as partnerships with Turkey Turkish it has attracted attention. Turkey in the Turkish language common language sometimes are found anacoluthon organizations for reasons such as excitement or repair. It will be tried to determine whether this situation is in parallel with transposed sentence institutions which are among the most important distinguishing features of Gagauz Turkish or, if any, the reason for establishment. We will examine the structure of sentences in the text that we select from our study Gagauz Literature in detail, clauses, compound sentences, by addressing various structures such excitement phrases Turkey Turkish common language of the item arrangement with the Gagauz Turkish of'll compare the element array.
Field : Filoloji; Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler
Journal Type : Ulusal
Article Detail 
Citation Owners
Similar Articles
Download PDF
Journal Information
Listen Paper
Print This Page
Share
Mendeley
