Özet:

Amaç: Bu çalışma Evde Sağlık Hizmetleri Birimi’ne (ESHB) kayıtlı 65 yaş ve üstü hastaların influenza ve pnömokok aşıları hakkındaki bilgi düzeylerini ve durumlarını saptayarak aşı yapılmasının gerekliliği ve uygun zamanı hakkında hasta ve yakınlarını bilgilendirerek risk grubunun aşılanma oranlarını artırmayı amaçlamaktadır. Materyal ve Metot: Bu araştırma hastaların mevcut aşılanma durumlarını tanımlayıcı ve aşılanma hakkında kısa bilgilendirme ile uygun yönlendirme neticesinde hastaların aşılanma eğilimlerinin saptanacağı prospektif tipte gözlemsel bir araştırmadır. Çalışmaya özgün yapılandırılmış bir anket formu ve aşılanmanın önemi ve gerekliliği hakkında standart bir bilgi formu oluşturulmuştur. Koruyucu sağlık hizmetleri kapsamında ESHB’de Eylül 2017 tarihine kadar kayıtlı tüm hasta ve yakınlarına aşılanma döneminde aşılar hakkında standart kısa bir metin ile bilgilendirmeleri yapılmış ve aşılarını yaptırmak isteyen hastalar kayıtlı oldukları aile hekimlerine yönlendirilmiştir. Bu bilgilendirme sonrasında çalışmamıza katılmayı kabul edenlerin anket formu, hasta dosyaları taranarak ve evde sağlık hizmetleri kapsamında yapılan takiplerde (ev ziyareti veya telefon ile) hasta veya yakınlarına ulaşılarak doldurulmuştur (N: 295). Bilgilendirmenin etkisinin saptanabilmesi için hasta ve yakınlarına evde sağlık hizmetleri kapsamında 4 aylık bir aradan sonra tekrar araştırmacılar tarafından ulaşılmış (N: 228) ve aşılanma durumları, grip ve pnömoni olup olmadıkları ve eğer oldularsa bu nedenle hastane yatışlarının olup olmadığı sorgulanmıştır. Bulgular: Çalışmamıza katılmayı kabul eden 295 hastanın yaş ortalaması 83,65±7,63’tü. Hastaların %74,23’ü kadın, %25,76’sı erkekti. Hastalardan %17,28’i okuma yazma bilmiyorken %14,23’ü yükseköğrenim mezunuydu. %71,53’ü dul veya bekâr, %28,47’si evliydi. Hastaların %3,05’i sigara içiyorken %1,01’i alkol kullanıyordu. Hastaların %39,32’si yatağa tam bağımlı, %48,81’i yarı bağımlıydı. Hastaların sahip olduğu kronik hastalık sayısı ortalama 3,13±1,38’di. İnfluenza aşısından hastaların %31,22’sinin; Pnömokok aşısından ise hastaların %53,14’ünün hiç haberdar olmadığı ortaya çıktı. Geçen sene influenza aşısını yaptırma oranları %22,03 iken pnömokok aşısı yaptırma oranları ise sadece %6,44 idi. Çalışmamıza dâhil olan hastaların aşılardan haberdar olma durumlarıyla influenza aşısı (p<0,001) ve pnömokok aşısı (p=0,020) yaptırma oranları arasında anlamlı bir ilişki olduğu saptandı. Tüm hastalara influenza ve pnömokok aşısı hakkındaki kısa bilgilendirme, öneri ve yönlendirme yapıldı. Dört ay sonraki kontrol görüşmelerinde influenza (%25,11) ve pnömokok aşısı (%14,91) yaptırma oranlarında artış görülürken pnömokok aşılanmasındaki artışta ise anlamlı bir farklılık saptandı(p<0,001). Diğer taraftan hastaların sadece %24’ünün aile hekiminden ek bilgi aldığı görülürken; hastaların grip (p<0,001) ve pnömoni (p<0,001) hastalığını geçirme sıklığında anlamlı derecede bir azalma ve hastaneye yatış sıklığında ise orantısal bir azalma olduğu görülmüştür. Sonuç: Çalışmamızda evde sağlık hizmetleri kapsamındaki hastaların influenza ve pnömokok aşılarını büyük oranda yaptırmadıkları saptandı. Hastalar aşılar hakkında yeterli bilgiye sahip değildi. Hastaların hekim tarafından aşılar konusunda bilgilendirilmesiyle aşıların yapılma oranının arttığı ve hastalıkların görülme sıklığının azaldığı görülmüştür. 

Anahtar Kelimeler: