Abstract:

Adbilimin (onomastik) inceleme alanlarından biri olan kişi adbilimi (antroponimi) dil, insan, toplum ve kültür ilişkisinin çözümlenmesinde etkili rol oynar. Kişi adları dil, toplum, insan ve kültür arasındaki etkileşime dayalı olduğu için bu etkileşimi inceleyen kültürdilbilimin de çalışma alanına girmektedir. Kişi adbiliminin inceleme konularından olan lakaplar dilbilim, folklor ve kültür tarihi araştırmaları açısından da önem taşımaktadır. Lakaplar, toplumun kültüre ait unsurlar aracılığıyla dünyayı algılama ve sınıflandırmasından hareketle kavramları dile nasıl aktardıkları hususunda yol gösterici olmaktadır. Bu çalışmada incelenen lakaplar, Tokat’ın Nebiköy adlı yerleşim biriminden görüşme yöntemiyle derlenmiştir. Lakapların adbilim ve kültürdilbilimsel açıdan tasnifinde Ahmet Keskin’in çalışmasından (2020) yararlanılmıştır. Elde edilen verilerin adbilimsel tasnifinde lakapların veriliş nedenlerine kültürdilbilim açısından tasnifinde ise sosyo-kültürel özelliklerine dikkat edilmiştir. Elde edilen veriler, adbilim açısından on bir başlık altında tasnif edilerek incelenmiştir. Kültürdilbilim bağlamında yapılan tasnife göre lakaplar, “bireysel ve millî kimliğin dışa vurumu olarak lakaplar”, “kişiler, olaylar ve anlatılar aracılığıyla kolektif ya da bireysel hafızanın anıştırılması bağlamında lakaplar”, “dünya görüşünün yansıması olarak lakaplar” olarak üç temel başlıkta ele alınmıştır. Adbilim ve kültürdilbilim bağlamında yapılan bu çalışmayla, disiplinler arası bir bakışla incelenen lakapların farklı yönleri açığa çıkarılmaya çalışılmıştır. Verilerden hareketle kültürel yorumlamalar yapılmış, yöre insanının dünya görüşü, mizah anlayışı ve düşünüş biçimlerinin dile nasıl yansıdığı ortaya konulmuştur. Nebiköy’de genç nüfusun büyük şehre göç etmesi sebebiyle geleneksel kültüre ait ögelerin yavaş yavaş yok olduğu gözlemlenmiştir. Yöredeki lakaplar üzerine yapılan ve bir envanter niteliği taşıyan bu çalışma geleneksel kültürün korunması hususunda da katkı sağlamaktadır.

Keywords: