Özet:

İslam dünyasının parlak dönemlerinde 14.yüzyılda yaşamış olan büyük İslam âlimlerinden Buharalı Muhammed b. Mübarekşah (ö.784/1382’den sonra) hem İslam dünyasında hem de Orta Asya Cumhuriyetleri arasında hiç tanınmamakta veya çok az bilinmektedir. Tam adı Mirek Şemsiddin Muhammed b. Mübarekşah el-Buharî (ö.784/1382’den sonra)’nin hayatı hakkında yeterince bilgi bulunmuyor. Ancak bazı tabakât kitaplarında sadece dolaylı olarak bilgi verildiği görülüyor. Onun Buharî nisbesinden dolayı Buharalı olduğu biliniyor. Bunun dışında ölüm tarihi olarak 1340–1413 yılları arasında değişen çeşitli tarihler zikredilmektedir. Prof.Dr.Bekir Karlığa Mübarekşâh’ın ölüm tarihinin 784 (1382) den sonraki bir tarihte vuku bulduğunun ileri sürülebileceğini belirtiyor. Mübarekşah’ın üç adet önemli eseri günümüze kadar gelmiştir. Bunlardan bir tanesi Esurüddin el-Mufaddal İbn Ömer el-Ebherî (öl.1265) tarafından kaleme alınmış olan “Hidayetu’l-Hikme” eserine yazmış olduğu şerhtir. Bu esere birçok şerhler ve hâşiyeler yazılmıştır. Ayrıca Mübarekşah’ın günümüze ulaşan önemli eserlerinden biri olan Necmeddin Ebu'l-Hasen Ali b. Muhammed el-Katibî el-Kazvinî (675-l276)’nin felsefe ve mantık ilimlerine dair yazmış olduğu "Hikmetü'l-Ayn" adındaki eserine yazdığı şerhtir. Yine Harakî’nin astronomiye dair yazmış olduğu “Hâşiyetü’l-Tebsira fi’l-hey’e” eserine yazdığı şerhtir. Ebherî’nin Hidayetü’l-Hikme eseri Osmanlı medreselerinde son dönemlere kadar ders kitabı olarak okutulmuştur. Üzerindeçok şerh ve haşiyelerin yazıldığı bu eser, Osmanlı düşünce geleneğinde çok önemli yer tutmaktadır. Mübarekşah’ın şerhleri özellikle de “Hidayetu’l-Hikme” eserine yazmış olduğu şerh çok meşhur olmuş ve üzerine haşiyeler yazılmıştır. Konuyu daha detaylı olarak bildirinin tam metninde ele alacağız.

Anahtar Kelimeler: