Özet:

Türk edebiyatının Tanzimat edebiyatı dönemi sonrası yenileşme dönemi şahsiyetlerinden olan Muallim Nâcî (1849-1893), şâir, yazar, sözlükçü ve edebiyat bilimcisi yönleriyle öne çıkmaktadır. Muallim Nâcî, Batı etkisinde eserler veren Abdülhak Hamid (Tarhan) ve Recâizâde Mahmud (Ekrem)’e karşı, eski edebiyatın savunucusu konumundadır. Muallim Nâcî edebî eserler kadar teorik eserler de kaleme almıştır. Lugat-ı Nâcî ve Istılâhat-ı Edebiyye ve isimli eserleri onun klâsik şiirimiz için de kullanılan önemli sözlükleridir. Nâcî’nin her iki eseri de Tâhirülmevlevi tarafından gözden geçirilmiş ve eklemelerle genişletilmiştir. Tâhirülmevlevi (1877-1951) geleneğe bağlı tavrı ile tanınan bir Mevlevi dervişi, edebiyat bilimcisi, yazar ve şairdir.         Klasik Türk edebiyatı geleneğinde şâirlerin şiirleri  ve şiir anlayışları hakkında bilgi çıkarabileceğimiztemel kaynak, tezkirelerdir. Tezkirelerde şâir ve şiir değerlendirmelerinde bu kavramlar gözden geçirilmiştir. Yine şâirler kendi şiirlerinde ve divan önsözlerinde de şiire dâir genel değerlendirmelerde bulunurlar. Bu amaçla divan önsözleri ve divanlar gözden geçirilmiş, klasik şerh kitaplarındaki durum tartışılmıştır. Bu makalede, Muallim Nâcî’nin Istılâhat-ı Edebiyye’sinde ve Tâhirülmevlevî’nin Edebiyat Lugati’nde "yek-âheng gazel" ve "yek-âvâz gazel" tanımlarına nasıl yer verdiği bu tanımların kendisinden sonra nasıl terimleştiğinden söz edilecektir. 

Anahtar Kelimeler: