Özet:

Karaburun Yarımadası yerleşmelerinde mima­rı mirasın saptanması ve belgelenmesi ama­cıyla yapılan çalışmalar, mezar taşı kitabeleri­nin bu kırsal yerleşmeler için birinci derecede önemli yazılı kaynaklar olduğunu göstermiştir. 2004 yılından başlayarak TÜBA-TÜKSEK Tür­kiye Kültür Envanteri Projesi çerçevesinde yü­rütülen bu projenin amacı Karaburun Yarıma­dası köylerindeki mezarlıkların ve mezar taşla­rının saptanması ve envanterinin oluşturulma­sıdır. Bu kapsamda ayrıntılı ilk çalışmalar 2004 yılında Çullu köyünde gerçekleştirilmiş, 2005 yılı envanter çalışmalarında ise Hisarcık, Ambarseki ve Saip köylerinde saptanan mezar taşlan belgelenmiş, mezar taşı kitabelerinin büyük bir çoğunluğu yerinde okunarak kayde­dilmiş ve yaşlı köy sakinleriyle görüşmeler ya­pılarak köylerdeki bazı aileler ve mezarlıkların yakın tarihi hakkında bilgi edinilmiştir. Hisarcık köyü mezarlığı topografyaya bağlı ola­rak yerleşik alanın dışında katmış ve güneyde­ki yamaçlara yayılmıştır. Saptanan mezar taşlarının farklı kotlarda gruplaştığı, kimi yerde dev­şirme malzemenin doğrudan mezar taşı olarak kullanıldığı görülmüştür. Bugün neredeyse tü­müyle ortadan kalkmış olan Saip mezarlığının Çullu köyünde olduğu gibi caminin çevresinde geliştiği anlaşılmaktadır. Ambarseki mezarlığı ise caminin doğu tarafında ve yolun altındadır. Köy mezarlıklarında belgelenen kitabeti mezar taşlarından en eskileri Hisarcıkta H 1153 (1740/1741), Ambarseki'de H 1235 (1819/ 1820), Saip'te H 1016 (1607/1608) tarihlidir. Envanter çalışması yapılan köylerde, özellikle Saip mezarlığında çok sayıda mezar taşının kaybolduğu saptanmıştır. Çullu, Hisarcık, Ambarseki ve Saip'de belgele­nen mezar taşlan ait oldukları köylerin yerleş­me tarihine dair bazı ipuçları vermelerinin yanı sıra Ege coğrafyasında yerleşmeler arasındaki ilişkilere de işaret ederler. Kitabeler yoluyla köylerdeki kimi aile/er hakkında bilgiler, kırsal yaşamdaki toplumsal statüler, statünün ifade biçimleri ve toplumun ölüm karşısındaki duru­şuna dair kimi ipuçları saptanabilmektedir. En­vanteri çıkarılan mezar taşları bir yandan böl­gedeki mezar taşı üretim biçimlerini değerlen­dirmeye olanak tanırken, bir yandan da bu kır­sal coğrafyaya yayılan ve kimi zaman yerli un­surlarla zenginleşen bezeme dağarcığını ser­gilemektedir.

Anahtar Kelimeler: