Abstract:

Osmanlı modernleşmesini farklı temalar bağlamında ele alan çalışmalar, modernleşme serencamını hem yayılım boyutunu hem de günümüze kadar yansıyan etkileri itibarıyla incelemektedir. Modernleşme süreci, uzunca bir süre kurtuluş iradesi etrafında devam ettiği ifade edilebilir. Sürecin ilk evresinde askerî yenilgilerin üstesinden gelmek amacıyla teknik yenileşme ile sınırlandırılmış ve arzu edilen zaferlerle devletin özlem duyduğu geçmişe kavuşacağı umulmuştur. Öyle ki bu dönemde din ve ahlak gibi toplumsal yaşama etki eden bileşenler etrafında yapılan tartışmalarda Batı’ya karşı Osmanlı’ya daha üstün bir pozisyon atfedilmiştir (Kahraman, 2021). Ancak teknik yeniliklerle sınırlandırılan modernleşme, savaşlarda hedeflenen başarıları sağlayamamıştır. Askerî yenilgilerle doğrudan ilintili olan azınlıklar sorunu, ekonomik durgunluk, imtiyazlar gibi sorunlar, modernleşme paradigmasının da dönüşümüne sebep olmuştur. Askerî alanla beraber hukuk, eğitim, siyaset, bilim, kültürel yaşam gibi pek çok alan sorunlu kabul edilmiş ve bu alanlar “kurtuluş” mitosu ile yeniden tanımlanmıştır.

Keywords: