Abstract:

Streszczenie Artykuł podejmuje zagadnienie, jaki wpływ mogła mieć tendencja dydaktyczna i moralizatorska charakterystyczna dla literatury XIII wieku na nowy gatunek, jakim było fabliau - opowiadanie humorystyczne. Dotychczasowe badania nad morałem w fabliau dotyczyły sposobu jego wprowadzenia, określenia jego treści i roli w strukturze tekstu. Prowadzona z tego punktu widzenia analiza wskazuje na podobieństwo miedzy fabliau a bajkami ezopowymi, nie wyjaśnia jednak sposobu funkcjonowania morału w fabliau. Aby odpowiedzieć na to pytanie, autorka analizuje związek między sformułowanym morałem a epilogiem lub prologiem, w którym najczęściej występuje, co pozwala stwierdzić, że w wielu przypadkach związek ten jest bardzo luźny: ta sama formuła może występować w różnych tekstach, niekiedy brak związku sugeruje, że pierwotny tekst nie tylko nie miał morału, ale wcale go nie przewidywał. Zdarza się, że ten sam tekst w poszczególnych rękopiśmiennych wersjach zakończony jest różnymi morałami; w innym przypadku morał nie pasuje do poprzedzającego go opowiadania, w innych przypadkach istnieje rozbieżność między morałem wynikającym z tekstu a sformułowanym explicite w zakończeniu, bywa, że opowiadanie ma dwa morały lub proponuje morał podwójny. Wspólną cechą morału, bez względu na jego związek z tekstem, jest jego komizm; morał rozśmiesza. Pojawia się więc pytanie o zależność morału i śmiechu: czy śmiech służy morałowi czy odwrotnie? Analiza poszczególnych tekstów pokazuje, że śmiech towarzyszy morałowi, uzupełnia go lub go zastępuje. Śmiech nie zagłusza morału, lecz ogranicza jego zasięg. Kwestionowany jest nie morał, lecz jego związek z tekstem. Takim morałem łatwo jest manipulować, jednak manipulacja owa dotyczy tekstu, a nie czytelnika.

Keywords: