Abstract:

Bu çalışmada Türk opera metinlerinde yer alan fantastik öge ve unsurlar, kökenleri ve örnek eserleriyle incelenmiştir. Opera, bir müzikli dram sanatı olarak, doğduğu günden bu yana ritüelistik, fantastik ya da mitsel öge ve unsurlarla yapılanmış durumdadır. Bu yapının kökeni, çalışmada üç temel kaynakla ilişkilendirilmiştir. Kaynaklar doğrultusunda, Türk opera metinlerinde arasında fantastik ögelerin apaçık görünür olduğu üç Türk operası seçilerek konu, karakter ve olay örgüleri, librettoları temel alınarak incelenmiştir. Bununla birlikte üç Türk operası temsil videoları ve librettoları incelenerek operalarda yer alan fantastik ögelerin yapısal özellikleri değerlendirilmiştir.  Böylece betimsel veri analizi bağlamında nitel bir çalışma gerçekleşmiştir.  Çalışmada incelenmiş olan Türk operaları sırasıyla şunlardır: A. Adnan Saygun’un “Özsoy” Operası, M. Nevit Kodallı’nın “Gılgameş” Operası, H. Ferit Alnar’ın “Midas’ın Kulakları” Operası. Ele alınan bu operalara içkin her bir fantastik öge ve unsurun yapıları ve kullanım biçimleri, eserlerin konularına içkin ritüelistik, mitik, büyüsel veya masalsı yönleriyle temellendirilerek açıklanmak istenmiş ve bu bağlamda bir kavramsal çerçeve oluşturmak amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda operanın fantastik anlatı yöneliminin köken ve nedenleri ile ilgili üç opera eseri üzerinden temel değerlendirmelere ulaşılmıştır. Sonuç olarak, örnek eser olarak ele alınmış üç operanın fantastik unsurların seriminde de aşkınsal ya da soyut düşüncelerin sembolize edildiği anlatımlardan çok, antropomorfik (insan biçimci) bir yaklaşımın ortaya koyduğu temel bir değerlendirmeyle açıklanmıştır. Bu yaklaşımla tutarlı bir şekilde, opera sanatının sıklıkla kaynak olarak başvurduğu Yunan ve İskandinav sagaları üzerine olan eğilimine paralel, Orta Asya ve Orta Doğu yazılı ve sözel kültürüne ait mitler eşlik etmiştir. Bu da Türk operalarına kaynaklık eden metinlerin konu genişliği bağlamındaki büyük yelpazesini, açıkça belirtmiştir.

Keywords: