Abstract:

Uluslararası sağlık krizleri olarak pandemiler, uluslararası toplumun geçen yüzyılda karşılaştığı iki büyük savaş gibi dünyayı etkilemektedir. Son iki buçuk yıldır devam Covid-19 ise bu durumu bir kez daha doğrulamıştır. Pandemiler, dünya genelinde bireyleri, devletleri, toplumları ve sektörleri birçok yönden ciddi şekilde etkilemektedir. Uluslararası hukuk da kaçınılmaz olarak pandemilerin etkilerinden payını almıştır. BM’nin özel yetkili organı olan BM Güvenlik Konseyi, 2000 yılından bu yana pandemileri uluslararası barış ve güvenliğe yönelik tehditler olarak tanımaktadır. Buna bağlı olarak da pandemilerin ortaya çıktığı veya önlenemediği çatışma bölgelerinde veya çatışma sonrası bölgelerde, pandemilerin etkilerini giderme adına ilgili bölgedeki BM barışı koruma misyonları görevlendirilmektedir. Öyle ki, pandemilerin klasik BM barış misyonları ile giderilemeyecek boyutta olması BM Genel Sekreterini harekete geçirmiş, Örgüt’ün tarihinde bir ilk olan (şimdilik tek) UNMEER sağlık misyonu, 2014 Ebola salgını ile mücadele adına kurulmuştur. Genel Sekreter tarafından başlatılan bu trendin, Konsey yetkilendirmesi ile gelecek pandemilere karşı devam ettirilmesi ihtimal dahilindedir. Pandemilerin uluslararası barış ve güvenlik tehditleri olarak kabul edilmesi ve misyonların pandemilere karşı sahada verdiği mücadele, BM’nin kolektif güvenlik sistemi ve dolayısıyla uluslararası hukuk için bir dönüm noktası olarak kabul edilebilecek mahiyette gelişmelerdir. Bu makale, uluslararası hukukun pandemiler vasıtasıyla dönüşümünün, yeni bir Grotian Moment olduğunu savunmaktadır. Akademik literatürde, uluslararası hukukun geçirdiği dönüştürücü nitelikteki değişiklikleri adlandırmak için kullanılan Grotian Moment konsepti, bu makalede pandemilerin meydana getirdiği yeni bir uluslararası hukuk değişimi olarak kabul edilecektir.

Keywords: