Özet:

Otçigin tabiri, Türk-Moğol kültüründe yasal olarak meydana gelmiş çekirdek ailenin, diğer bir deyişle eski Türkçedeki “oguş”’un yaşça en küçük erkek bireyini ifade etmektedir. “Ot” (kalp) ve “Tigin” (prens) kelimelerinin bir araya gelmesinden türetilen “Otçigin”, “Kalbin Prensi” anlamına gelmektedir. Steplerdeki Türk-Moğol ailesinde otçiginin birçok hakkı bulunmaktadır. Bu haklardan en önemlisi otçiginin babasının evi üzerinde öldükten sonra meşru idare hakkına sahip olmasıdır. Cengiz ailesinin en küçük bireyi, başarılı askeri yaşantısıyla bilinen Toluy’dur. Büyük Moğol hükümdarı Cengiz Han’ın baş hatunu Börte Uçin’den olan dördüncü oğlu Toluy, kaynaklarda yer yer otçigin, yer yer aynı anlama gelen Yeke Noyan ve Uluğ Noyan tabirleriyle anılmıştır. Dönemin başlıca meşhur tarihçilerinden Reşîdüddin, onun Cengizli tahtı üzerindeki hakkını otçiginlik bağlamında değerlendirmeye tabi tutmuş, bu hususta Bilgileri daha sınırlı olan Cüveynî’de eserinde kısaca Toluy’un hakkının gasp edildiğine işaret etmiştir. Otçigin unvanının getirdiği birtakım hakları kullandığını anladığımız Toluy, iki yıllık niyabet süresi dışında han olarak iktidara gelememiştir. Toluy’un 1232’deki ölümünün ardından saltanat, yıllar sonra kendi soyuna intikal etmiştir. Üç çalışmadan oluşan makale dizisinin üçüncü bölümü olan bu çalışmada otçiginlik ve Bozkır kültürü bağlamında Toluy’un niyabet süreci ve Ögedey’in tahta çıkış süreçleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler: