Abstract:

Çocuk edebiyatı, çocuk algısıyla birlikte zamanla gelişmiştir. Çağların sosyal, siyasal ve kültürel birikimlerini, çatışmalarını ve yabancılaşma sorunsalını yansıtmaktadır. Çocuk romanları, çocuk edebiyatı içinde bir türdür ve o da çocuk edebiyatı gibi tarihî gelişim ve dönüşüm süreci geçirmiştir. Bu çalışmada 18, 19 ve 20. yüzyıldaki çocuk romanlarının tematik dönüşümü ele alınmaktadır. Tematik dönüşüm kavramı romanlardaki konu, değer ve ileti dönüşümünü ifade etmektedir. Bu çalışmada 18. yüzyıla ait iki 19. yüzyıla ait beş 20. yüzyıla ait altı çocuk romanı incelenmektedir. Çalışmada 18. yüzyıla ait Robinson Crusoe ve Güliver’in Gezileri 19. yüzyıla ait Alice Harikalar Diyarında, Define Adası, Pinokyo, Dünyanın Merkezine Yolculuk ve Heidi 20. yüzyıla ait Pollyanna, Peter Pan, Momo, Işın Çağı Çocukları, Şeker Portakalı ve Küçük Prens adlı romanlar değerlendirilmiştir. Çalışmanın amacı çocuk romanlarının diğer edebî türler gibi yapı ve izlek bağlamında değişim sürecini ortaya koymaktır. Bu amaçla yazarların romanlarda konuyu ele alış ve yorumlayış biçimi romanlardaki çatışma unsurları ve çocuk gerçekliği romanlara hâkim olan değerler ve iletilerin veriliş tekniği incelenmiştir. Çalışma sonucunda çocuk romanlarının din duygusundan, bilim ve teknolojiye, sonrasında çağı ve insanlığı sorgulayan çocuk felsefesine ve psikolojiye evrildiği tespit edilmiştir. Çalışmanın çocuk okurlarda eleştirel okuma becerisini geliştireceği, Türkçe, edebiyat, tarih ve sosyal bilimler arasındaki disiplinlerarası ilişkiye katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Çalışma sonucunda şu önerilerde bulunulmuştur: Okul kütüphanelerinde yüzyıllara göre tasnif edilmiş çocuk romanları bölümü oluşturulabilir. Bu yolla öğrencilerin edebiyat, tarih ve coğrafya alanlarındaki bilgileri güçlendirilebilir. Bu çalışma 18, 19 ve 20. yüzyıllara ait çocuk romanlarını kapsamaktadır. Bu konuda 21. yüzyılı karşılaştırmaya dâhil eden farklı bir çalışma yapılabilir. Türk ve dünya edebiyatında özellikle 2000’li yıllardan sonra distopik romanlara doğru bir tematik dönüşümün ortaya çıktığı dikkat çekmektedir. Bilim ve teknolojinin yıkıcı sonuçlarına bağlı olarak ortaya çıkan bu tür romanlar geçmiş yüzyıllarda yayımlanan ütopik çocuk romanlarıyla karşılaştırılabilir

Keywords: