Özet:

Bu çalışmanın amacı Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı çerçevesinde yayımlanan İnsani Kalkınma Endeksini (Human Development Index-HDI), Afro-Avrasya Ülkeleri örneğinden hareketle, Veri Zarflama Tekniği (VZA) kullanılarak yeniden değerlendirmektir. HDI, yaşam uzunluğu, bilgi (eğitim) ve yaşam standardı olmak üzere üç temel boyuta dayalı, sosyoekonomik göstergelerden elde edilen bir birleşik endekstir. Elde edilen endeks değerlerine dayalı olarak, söz konusu ülkeler insani kalkınmada gelişmişlik açısından sıralanmaktadır. Ancak nihai endeks değeri elde edilirken, alt boyutlar belirlenen ağırlıklar ile birleştirilmektedir. VZA ise belirlenen çoklu girdi ve/veyaçoklu çıktı değişkenlere dayalı olarak karar verme birimlerinin (KVB) göreli etkinliklerini belirlemeye olanak tanıyan parametrik olmayan bir yaklaşımdır. Bu çalışmada, HDI’nin temel boyutları VZA ile birleştirilerek göreli etkinlik değerleri belirlenmektedir. VZA’nın bu anlamda sağladığıönemli avantaj, ortalama ağırlıklar yerine her bir ülkenin performansınıiyi yansıtacak ağırlıklar belirlenmesine olanak tanıyarak, böylece HDI’ye yönelik taraflı ağırlıklandırma konusundaki tartışmaları ortadan kaldırması açısından bir alternatif sunmasıdır. Diğer bir ifade ile VZA,iyi performans gösteren ülke örneklemlerini baz alarak diğer ülkeler için göreli ağırlıklar sunmaktadır. Bu avantajı yanında her bir ülkenin etkin skora ulaşması için yapması gerekenlere ilişkin projeksiyonda ortaya koyabilmektedir. Ancak VZA ülkelerin etkinlik skorlarına göre bir sıralamanın yapılmasını mümkün kılmamakla birlikte, etkinlik skorlarına dayalı sıralamanın yapılabilmesi için alternatif yaklaşımlar sunmaktadır. Bu çalışmada da bu yaklaşımlardan süper etkinlik yaklaşımı çerçevesinde ülkelerin bir sıralaması elde edilmekte ve bu sıralama ile HDI sıralaması arasındaki ilişki ele alınmaktadır. Her iki yaklaşıma göre elde edilen endeks değerlerinin sıralaması arasındaki korelasyon ilişkisi Spearman sıra korelasyon katsayısı hesaplanarak incelendiğinde güçlü bir korelasyonun (0.947) olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler: