Özet:

XX. yüzyılın sonu XX. yüzyılın başlarındaki etnik çatışmalar, Rusya'nın Güney Kafkasya'daki dış politikasının öğrenilmesi sorununun güncelliğini bir daha doğrulamaktadır. Azerbaycan'ın ve bir bütün olarak Güney Kafkasya'nın jeopolitik ve jeostratejik önemi, her zaman bilimsel araştırmacıların odak noktası olmuştur. Makale, modern Azerbaycanlı araştırmacıların bir dizi çalışmalarındaki tarih yazımının analizine dayanmaktadır. Bu çalışmalar, Azerbaycan'ın XVIII. yüzyılın sonu ve XIX. yüzyılın başlarında Rusya'nın Güney Kafkasya'da gerçekleştirdiği sömürge politikasındaki özel önemini ortaya koymaktadır. Rusya'nın kapsamlı/geniş yönlü planlarında önemli bir faktör olarak Azerbaycan'ın jeostratejik duruma odaklanan yazarlar, Rusya'nın bir bütün olarak Güney Kafkasya'ya, özellikle Azerbaycan'a ilişkin politikasında kendi çıkarlarının öncelikli olmasına dikkat çekmektedirler. Makale, Azerbaycanlı yazarların araştırma konusu olan dönemdeki Rus-Osmanlı çatışmalarında Azerbaycan'ın önemli rolünün ortaya çıkarılmasına ayrıca dikkat ayırmaktadır/çekmektedir. Aynı zamanda bu yazarlar tarafından Azerbaycan'ın Rusya-İran ve Rusya-Türkiye ilişkilerindeki yerinin araştırılması, Güney Kafkasya'da çarlığın hegemonik politikasını ortaya koymayı sağlamaktadır. Bu çalışmalarda da çarlık politikasının devamı olarak Rusya'nın ikili politikasının yanı sıra Güney Kafkasya'da ve dolayısıyla Azerbaycan’da egemenlik arzusu açıkça teyit edilmektedir. Bu çalışmalarda araştırılan konuya ışık tutması adına gözlemlenen derin yaklaşım ve nesnelcilik ilkeleri, "atalet" döneminin metodolojik temellerinin yeniden gözden geçirilmesinin bir sonucu olarak değerlendirilmelidir. Rusya'nın Güney Kafkasya'daki politikasının tarihsel kökenlerinin gözden geçirilmesi, modern dönemde bölgede meydana gelen bir dizi jeopolitik sürecin tarihi geçmişini ortaya çıkararak araştırılmasına yardımcı olmaktadır. Söz konusu çalışmalarda bahsedilen dönemde, Rusya'nın Güney Kafkasya'daki yayılmacı politikasında Azerbaycan'ın özel önemini belirleyen unsurların incelenmesi makul ve objektif bir şekilde ele alınmaktadır. Makalenin çağdaş Azerbaycan tarih yazımının bir dizi temsilcisinin eserlerindeki tarih yazımının analizi, bu yazarların, Azerbaycan'ın o dönemde Rusya'nın dış politikasındaki yerinin ve öneminin incelenmesi sorunuyla ilgili olarak Sovyet döneminin ideolojik yaklaşımlarını terk ettiklerini göstermektedir. Bu unsur, Azerbaycanlı bilim adamlarının araştırdıkları dönemde Rusya'nın Güney Kafkasya politikasının sömürgeci yönünü ortaya çıkarmaya yardımcı olmuştur. Soruna ilişkin araştırmanın bir bütün olarak tarihsel analizi, yazarların çoğunun Azerbaycan'ın Rusya için özel önem taşıması ve bölgede çarlık politikasının aktifleşmesini doğuran nesnel faktörler konusunda aynı görüşü paylaştığını doğrulamaktadır.

Anahtar Kelimeler: