Abstract:

Masal, çocukluk döneminde önemli bir yere sahiptir. Çünkü masal, çocuğun ruhuna ve hayal dünyasına hitap eder bilişsel, dilsel ve gelişimsel ihtiyaçlarının karşılanmasına katkı sunar. Günlük hayatta yapmak isteyip de yapamadıklarını masalla gerçekleştirmeye çalışan çocuk, hayal dünyasını masal ile süsler. Çocuk eğitiminde masalın sahip olduğu önemli rolü kabul etmemek mümkün değildir. Masallar aracılığıyla çocuk, insan karakterlerini öğrenir, kendini tanır, özgüvenini geliştirir. İyiyi, kötüyü, yalancıyı, dürüstü, yardımseveri, bencili, gü- zeli, çirkini masal kahramanları sayesinde öğrenir. İyilik yapanın, doğru olanın, güzel düşünenin, yardımseverin, dürüstün her zaman kazançlı çıkacağını dü- şünerek ona göre hareket eder ve kişiliğini ona göre şekillendirir. Bu durum, masalların çocuğun psikolojik ve kişilik gelişimine etkisini göstermektedir. Çalışmanın derleme aşaması için ulaşılabilir örnekleme yoluyla Bingöl ili seçilmiştir. Bingöl, ülkemizin doğusunda bulunan ve kırsal nüfusun fazla olduğu bir yerleşim yeridir. Sözlü kültürün canlı bir şekilde kendini gösterdiği bu şehir, masal derlemesi için uygun görülmüştür. Bu çalışmanın amacı, Bingöl yöresinden derlenen masalların çocuk eğitimine katkısını incelemektir. Bu amaçla 2010 yılı Haziran-Eylül ayları arasında Bingöl il merkezinde ve merkeze bağlı köylerde 26 kaynak kişiden toplam 54 masal derlenmiştir. Derleme esnasında katılımcıların da onayı alınarak ses kayıt cihazı kullanılmış ve konuşmalar kaydedilmiştir. Nitel araştırma yöntemiyle tasarlanan çalışmada görüşme formuyla elde edilen veriler, betimsel analiz tekniğiyle çözümlenmiştir. Bu çalışmada, her masal türüne bir örnek verilerek masalın çocuk eğitimi açısından önemi ele alınmıştır. Çalışma sonucunda Bingöl yöresinde masal türünün gitgide zayıfladığı, yazılı kültür ve yaygınlaşan kitle iletişim araçları karşısında unutulmaya yüz tuttuğu görülmüştür. Bir sözlü kültür ürünü olarak dilden dile aktarılan masalların her geçen gün daha az insan tarafından bilinip anlatıldığı gerçeği, kaynak kişiler tarafından sıkça ifade edilmiştir. Çocuk gelişiminin temel ilkelerine uygun olarak masal metinleri, araştırmacılar tarafından irdelenmiş derlenen masalların içerik ve dil özelliklerinin, çocukların zihinsel, dilsel ve kişilik gelişimlerine olumlu yönde katkılar sağladığı tespit edilmiştir.  

Keywords: