Özet:

Mimarlık kültürü gibi mimarlık eğitimi de özgünlük kavramına çokça önem atfeden pedagojik gelenekler, modeller ve normlar barındırır. Özgünlük hem “orijinallik, biriciklik”, hem de “kişiye özgülük” anlamlarıyla yaratım sürecinde müellifin yeteneklerini ortaya çıkaran temel bir kavramdır. Romantize edilmiş, yaygın özgünlük kavrayışına göre biçimler yaratıcısının kişisel ifadesi olarak biricik olmalıdır ve dışarından alınan bilgi kişinin gerçek yaratıcılığın önünde bir engel oluşturur. Mimarlık eğitiminin merkezindeki proje stüdyosu, tasarımcı yaklaşımların filizlendiği ve geliştirildiği ortam olarak hiçlikten yaratan, yarı-tanrı müellif figürünü besleyerek onun “özgün” tasarımlarını üretmesine aracı olagelmiştir. 20.yy itibariyle özgünlük kavramı bir çok yaratıcı alanda sorgulanmaya başlasa da günümüz mimarlık eğitimindeki pedagojik yaklaşımları şekillendirmeye devam etmektedir. Biçimsel benzerlik, tekrar ve sıradanlık stüdyo kültürünün tabuları olarak pedagojik uygulamalardaki karşılıklarıyla yaratıcı öğrenme sürecini baskılar. Stüdyo eğitiminde mimari örneklere (öncellere) pasif ve mesafeli bir ilişki ile yaklaşılması da özgün olma endişesinin bir sonucudur. Bu bağlamda, sorulmaya değer bir kaç soru akla gelir. Benzersiz olmak ve hiçlikten tasarlamaya başlamaya dair tabulara meydan okumak, tasarım stüdyosundaki öğrenme sürecini zenginleştirilebilir mi? Dahası, öncellere birer buluntu nesne, manipülasyona da bir tasarım ve öğrenme aracı olarak yaklaşılırsa, stüdyo pedagojisinde yaratıcılık ve öğrenmeye dair alternatif yaklaşımlar geliştirilebilir mi? Bu sorular kapsamında özgünlük ve yaratım kavrayışı üzerine yeniden düşünmek, proje stüdyosunda mimari öncellerin yerini, temsil araçlarının rolünü sorgulamak ve bu vesile ile çok yönlü ve eleştirel tasarım yaklaşımları geliştirmek için iki adet tasarım deneyi yapılmıştır. Burada niyet özgünlük kavramını alaşağı etmek veya mimarlık eğitiminde etkisiz hale getirmek değil, bu kavramı biçimsel biricikliğin ötesinde, mimarlık bilgisinin çok yönlü değerlerini hesaba katan, eleştirel bir pedagojik tavırla yeniden ele almaktır.

Anahtar Kelimeler: