Özet:

Merrâr b. Münkiz’in Hayatı ve Şiirleri” başlığını taşıyan bu bilimsel araştırmada, anlaşılması zor bir figür olarak karşımıza çıkan Merrâr b. Münkiz’in hayatına ve daha da önemlisi Emevî dönemindeki şiirsel katkılarına ışık tutulmaktadır. Makalenin metodolojik yaklaşımı iki yönlü bir analize dayanmaktadır. Bu bağlamda öncelikle Merrâr hakkında elimizde bulunan sınırlı miktardaki biyografik verilerden hareketle şairin ve sosyo-kültürel çevresinin ana hatları tayin edilmekte, ardından da eserlerini karakterize eden tematik ve stilistik tercihlerini tespit etmek maksadıyla şiirsel külliyatının titiz bir şekilde mütalaa edilmesine girişilmektedir. Konu bakımından araştırma, Emevî dönemindeki şiir muhitine dair müşterek anlayıştaki boşlukları doldurmak için, Merrâr b. Münkiz gibi daha az tanınan şairlerin incelenmesinin ehemmiyetini vurgulamaktadır. Onun şiirleri, günümüz edebiyat çevrelerinde kendisine belirgin bir yer edinebilmiş değildir. Öte yandan bu edebî ürünler, şairin yaşadığı çağının duygularını, fikriyatını ve kültürel motiflerini yansıtan girift sanat eserleridir. Dolayısıyla okuyucular ve akademisyenler onun şiirleri aracılığıyla Emevî döneminin çok yönlü dünyasına dair tafsilatlı malumatlar edinme imkanına sahiptir ve bu durum da onun eserlerini dönemin edebî ortamını kapsamlı bir şekilde kavramak isteyen herkes için vazgeçilmez kılmaktadır. Kapsam açısından ise bu makale, Merrâr b. Münkiz’in biyografisine değinmekle birlikte, öncelikle onun şiirlerinin incelenmesine yoğunlaşmaktadır. Nitekim onun hayatı hakkındaki ayrıntılı kayıtların azlığı göz önünde bulundurulduğunda, şiirleri üzerinde yapılan yoğunlaşma sadece bir tercih değil, aynı zamanda bir zaruriyet olarak da karşımıza çıkmaktadır. Öte yandan bu durum, makalenin Emevî şiirinin geniş perspektifini gözlemleyebilmesine ve Merrâr’ın katkılarını bu geniş perspektif içerisinde konumlandırabilmesine imkân sağlamaktadır. Yapılan araştırma, onun nazım tekniklerini ve temalarını çağdaşlarınınkiyle bir araya getirerek Emevî şiir geleneğine damgasını vuran dinamikler ve ayrışmalar hakkında bütüncül bir bakış açısı sunmaktadır. Bahis mevzu makale, Merrâr b. Münkiz’in sadece bir şair olarak değil, aynı zamanda çağının inceliklerini ortaya çıkaran kilit bir isim olarak da temayüz ettiğinin altını çizmektedir. Kendisine özgü tematik kaygıları ve üslup unsurlarıyla onun şiirleri, döneminin daha geniş toplumsal, kültürel ve entelektüel değişimlerini yansıtan bir ayna haline gelmektedir. Dolayısıyla mezkûr araştırma, onun eserlerini incelemek suretiyle, Emevî şairlerinin sanatsal ifadelerini şekillendiren temel akımlar hakkında da daha derin bir anlayış kazanılabileceğini savunmaktadır. Araştırmanın amacı ise esasen çok yönlüdür. İlk olarak, aksi takdirde Arap edebiyatı çalışmalarının yeterli önemi vermediği bir konumda kalabilecek bir şairin hayatının ve eserlerinin ön plana çıkartılması amaçlanmaktadır. Bu yapılırken, yalnızca Merrâr b. Münkiz’in öneminin savunulmasıyla yetinilmemekte, aynı zamanda tarihî ve edebî figürlerin sürekli olarak yeniden mütalaa edilmesi ve yeniden değerlendirilmesi hususundaki ihtiyacının da altı çizilmektedir. Böylece bu şahsiyetlerin bilinmezlik içerisinde kaybolmaları önlenmiş olmaktadır. Ayrıca bu çalışma, analizini Emevî şiirinin daha geniş bağlamına oturtup, dönemi tanımlayan inceliklere dikkat çekerek dönem hakkındaki anlayışımızı zenginleştirmeye de çalışmaktadır. Metodolojik açıdan ise araştırma, karma bir yaklaşımı benimsemektedir. Merrâr b. Münkiz’in hayatının yetersiz miktardaki verilerini bir araya getirmek için tarihsel analizden yararlanmakta, doğruluk ve güvenilirliği sağlamak için çeşitli kaynaklara çapraz referanslar vermektedir. Eşzamanlı olarak şiirlerinin tetkik edilebilmesi için yakın bir metin analizi kullanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler: