Özet:

Atasözleri milletlerin yaşayışlarını, tecrübelerini, deneyimlerini ve dünya görüşlerini yansıtan son derece önemli kaynaklardır. Ülkemizin değişik bölgelerinde konuşulmakta olan Arapça lehçeler ve buna bağlı olarak gelişen sözlü kültürel miras henüz tam anlamıyla gün yüzüne çıkarılabilmiş değildir. Bu bağlamda Midyat ve çevresinde konuşulan ve Arapçanın çok köklü bir lehçesi olarak düşünülen Mhallemi lehçesi hala araştırılmaya değer birçok konuyu ihtiva etmektedir. Özellikle bu kadim coğrafyada kullanılan atasözü, deyim ve ölçülü sözün kayda geçirilmediği ve bu yüzden yok olmayla karşı karşıya bulunduğu bir gerçektir. Çünkü atasözleri, ait oldukları milletlerin sosyokültürel yapısının oluşum ve gelişim süreçleri hakkında bizlere ipuçları verdiği gibi geçmiş ile bugün arasında da bir kültür köprüsü durumundadır. Dolayısıyla belli bir bölgeye has olarak kullanılan sözlü kültürün asıl olarak nitelenen evrensel tarafıyla da sağlam bir bağlantısı vardır. Lehçe ve şive farklılıklarıyla Anadolu Arapçası üzerine yapılan çalışmalar ülkemizde yakın bir tarihte başlamıştır. Bu çalışmamızda, Midyat ve çevresinde hala canlı bir şekilde kullanılan atasözü ve deyimlerin fasih Arapça ile mukayesesini yapacak, benzer ve farklı özellikleri göz önünde bulundurarak birkaç kategoride ele almaya çalışacağız. Buna göre söz konusu bölgede kullanılan atasözü ve deyimlerin, fasih Arapça ile karşılaştırılarak sınıflandırılması yapılacaktır. Böylece Mhallemî kültürüne ait bu sözlü kültürün asıl konumunda bulunan kitabî Arapça ile de çok kuvvetli bir bağ teşkil ettiği ortaya çıkarılacaktır.

Anahtar Kelimeler: