Abstract:

Kadınların devlet işlerinde dolaylı ya da doğrudan yer alması, çeşitli zamanlarda ve çeşitli coğrafyalarda sık karşılaşılan bir durumdur. İslamiyet’ten önceki Türk Devletleri’nde ve İslamiyet sonrası Türk Devletleri’nde, çeşitli zamanlarda ve şartlarda kadınların hükümdarla eşit haklara sahip olması, saltanat naibeliği yapması, hükümdarı doğrudan temsil hakkına sahip olması ya da hükümdarın kararlarını etkilemesi gibi pek çok şekilde yönetim geleneğine etkisinden bahsedilebilir. Tarihsel süreç izlendiğinde, İslamiyet öncesi Türk Devletleri’nde kadın hükümdarların varlığına da rastlanılabilmektedir. Bütün bunların yanında, saltanatın babadan oğula geçtiği Osmanlı Devleti’nde, padişahın eşi konumundaki kadın, şehzadesini tahta taşımak, “Valide Sultan” lakabını almak için türlü biçimlerde yönetimi etkileme kudretine de sahip olmuştur. Devletin başına geçecek olan padişah namzetlerini yetiştirme görevinin doğrudan kendilerinde olması, yaşı küçük olan padişahların yönlendirilmeleri ve devlet yönetimini etkilemeleri konularında işlerini kolaylaştırmıştır. İslamiyet’ten sonraki Türk Devletleri’nde, kadınların doğrudan siyasi bir aktör olarak yönetimde yer almadıkları görülmektedir. Ancak saray mensubu kadınlar, dolaylı olarak siyasi birer rol üstlenmişlerdir. Bununla birlikte, hanedan mensubu kadınların, sosyal hayattaki yerleri, hayır-hasenat işlerinde gösterdikleri çabalar da ayrıca incelenmesi gereken bir konudur. Bütün bu bilgiler ışığında, Osmanlı Devleti’nde kadının yerinin belirlenmesi için, İslamiyet öncesi Türk Devletleri’nden başlayarak katun olarak tanımlanan hatun, Osmanlı Devleti’nde yönetimini etkileme gücüne sahip olan sultan, valide sultan, haseki sultan gibi kavramlar incelenerek, yönetime nasıl ve ne kadar etkilerinin olduğu anlatılmaya çalışılacaktır.

Keywords: