Özet:

20. yüzyılın nevi şahsına münhasır isimlerinden biri olan Heidegger, Batı felsefe geleneğinden bu yana unutulan ‘varlığın’ peşine düşmüş ve varlığın anlamına ilişkin sorunun üzerinde önemle durmuştur. Varlık, Batı felsefesinde ya tümel bir kavram olarak görülüp bir kenara itilmiş ya da kendiliğinden anlaşılır diye nitelenerek üzeri örtülmüş, varlık ve varolan arasındaki fark kaybolup varlık, varolana eşitlenmiştir. Batı felsefesinin etkisinde kalan bir Orta Çağ, Orta Çağ’ın etkisinde kalan bir Descartes. Bu çalışma, Heidegger’in Kartezyen dünya ontolojisine yönelik bir eleştirisi üzerinedir. Kartezyen Ontoloji Tanrı, Ben ve Dünya arasındaki radikal bir ayrıma dayanır ve bu ayrımların her biri bir töze karşılık gelmektedir. İki sonlu/yaratılmış töz, diğeri ise yaratılmamış/sonsuz tözdür. Dünya sonlu bir töz olup uzamlı şeye (res extensa) karşılık gelmekte diğer sonlu töz ise ruhi töz olup düşünen şeye ( res cogitans) karşılık gelmektedir. Tanrı ise bu iki sonlu tözün ontolojik zeminini sağlayan ‘en mükemmel varolandır’ (ens perfectissumum). Dünyaya ilişkin araştırmasında kesinliği ön plana alan Descartes sadece akletmeyi (intellectio) öne çıkarıp dünya içindeki her şeyi uzam fikrinden hareketle anlamakta ve ondaki her şeyi cisimli şeyler kategorisine indirgemektedir. Heidegger’in Descartes’a yönelik en temel eleştirisi varlık ile varolan arasındaki ‘fark’ın unutuluşu üzerinedir. Bu farkın unutuluşundan dolayı dünya Dasein’a uzak düşmüştür. Oysaki Heidegger için Dünya, Dasein için adeta bir sahnedir. Öyle ki Dasein kendini dünyadan hareketle anlama eğilimindedir. Bu söylenenler ışığında Heidegger’in Descartes’a yönelik üç temel eleştirisi vardır: İlki, varlık ve varolan arasındaki farkın silinmesi ile varlığın varolanların toplamına dönüşmesi ikincisi, dünyayı uzamlılığa indirgeyerek mekanik, fizik doğaya eşitlemesi, üçüncüsü ise ikincisiyle bağlantılı olarak dünyanın fizik doğaya indirgenmesi ile dünya içindeki varolanların durumunun ne olduğu üzerinedir. Descartes için dünya içindekiler nesnel/teorik/bilişsel şeyler iken Heidegger için dünya içindekiler her şeyden önce pratikte ortaya çıkan araç- gereçlerdir.

Anahtar Kelimeler: