Özet:

Bu araştırmada, Orta Karadeniz Bölgesi’nde doğal olarak yetişen, halk tarafından çeşitli şekillerde tüketilen kaldırayak genotiplerinin toplanması ve karakterizasyonu amaçlanmıştır. Sörvey ve arazi çalışmaları 2011 yılının ilkbahar döneminde (Nisan-Mayıs) başlamış olup Samsun, Ordu, Amasya ve Tokat illerinde yürütülmüştür. Genetik materyali toplama çalışmaları sonucunda 29 farklı kaldırayak genotipi toplanmış ve toplanan materyallerin morfolojik karakterizasyonu yapılmıştır. Kaldırayak genotiplerinde bitkinin dik büyümesi ve rizomlu olması ortak özellik olarak belirlenmiştir. Kaldırayak genotipleri arasında en uzun bitki boyu 55 LA 04 nolu genotipte 43.7 cm olarak ölçülmüştür. Yeşil renkli, tüylü ve genotiplere göre değişen oranlarda antosiyanine sahip olan kaldırayak genotiplerinde, gövde uzunluğunun 7.0-29.7 cm, gövde kalınlığının ise 2.0-5.5 mm arasında değiştiği tespit edilmiştir. Kaldırayak genotiplerinde yaprakların yeşil, tüylü, üçgen şeklinde ve uç kısımlarının da sivri olduğu, fakat yaprak uzunluğu ve genişliğinin genotiplere göre değişiklik gösterdiği saptanmıştır. En uzun yaprak boyu 22 cm ile 55 HA 04 nolu genotipte, en kısa yaprak boyu ise 52 UL 01 nolu genotipte 10 cm olarak ölçülmüştür. Orta büyüklükte, mor renkli güzel çiçeklere sahip olan kaldırayak genotiplerinde ilk çiçeklenme Mart ayının ilk haftasında gözlemlenmiştir. Kaldırayak materyallerinin Nisan ayında hasat olgunluğuna geldiği tespit edilmiştir. Kaldırayak tohumlarının, bütün genotiplerde oval ve siyah renkli olduğu belirlenmiştir. Bitkideki tohum miktarının 0.1-21.6 g, genotiplerin bin tane ağırlığının 1.6 g ( 55 ÇA 01 ) ile 4.2 g (52 AK 03) arasında değiştiği tespit edilmiştir. Çalışmada ayrıca en verimli genotipin 55 ÇA 03 (934.5 g bitki-1) olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler: