Özet:

Herhangi bir toplumun kültürel kimliğini yansıtmasında müzik sanatının belirleyici bir rolü vardır. Müziğin yapısal ve ritimsel özelliklerinin yanı sıra müzik aletleri ve onların kullanılması da toplumlar hakkında önemli ipuçları vermektedir. Kültürün somut objelerinden biri olan müzik aleti, insanların sesle ilgili düşüncelerini barındırmakla birlikte, kültürel sembolizm ve estetik mükemmelliğin temsilcisi olmuştur. Müzik aletlerine (çalgılara) belirli bir tarihsel, toplumsal, ulusal nitelikler (attribution) taşıyıcısı, bir kültür fenomeni ve akustik sistemler gibi farklı perspektiflerden bakılabilir. Geleneksel müzik aletlerinin araştırılması bugünkü sanat tarihininönemli problemlerinden biridir. Bu makale, Saha (Yakut) halkının folkloru ve geleneksel müzik aletlerinin genel karakteristiğinin araştırılması niteliğinde bir çalışmadır. Merkezi kültürlerden ve teknolojiden uzun süre izole edilmelerine rağmen, Sahalar eski Türkçeyi ve Türk kültürünün birçok unsurunu koruyarak çağımıza kadar yaşata bilmişler. Bugün de Saha Türklerinin lehçesinde ve folklorunda eski Türk dilinin ve folklorunun birçok örneği sezilmektedir. Türk kökenli bu kuzey halkının müzik aletlerini genel tanıtımını yaparak bölgesel-tarihsel yönteme göre analiz etmek ve tipolojisini belirlemek bu çalışmanın temel amacını oluşturmaktadır. Makalede, geleneksel müzik ve gürültü nitelikli (noise create) ses/fono aletlerin (phone instruments) bölgesel-tarihi tipolojisi ve organolojik karakteristiği verilmiş, bu aletlerin Saha halkının ritüel ve sosyal yaşamında işlevselliği incelenerek, akustik özellikleri hakkında kısa açıklamalar yapılmıştır. Çalışmada yer alan bilgilerin etnomüzikoloji, folklor, etnografya, kültüroloji gibi birçok alanda kullanılabilmekle beraber, halk çalgılarıyla ilgili katalogların ve ansiklopedilerin hazırlanması için kaynak oluşturabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler: