Abstract:

Kazan Tatar halkı, Osmanlı Devleti’nden ayrıldıktan sonra Sovyet Rusya’nın asimilasyon politikalarına dâhil olmuştur. Dini ve milli değerlerinin ellerinden zorla alınmaya çalışılmasına karşılık Kazan Tatar halkı mücadelesini hiçbir zaman bırakmamıştır. Ayaz İshaki bu mücadelenin aydınlarından biridir. Kazan Tatar halkı için kaleme aldığı yazılarla halkını aydınlatmada öncü olmuştur. Ayaz İshaki’nin Tatar kadınlarına verdiği değeri açıklamakta yetkin olan eseri Züleyha piyesidir. Ayaz İshaki, Züleyha piyesinde kadın üzerinden verilen mücadeleleri ele almış, halkın kendi içinde yaşadığı kimlik karmaşalarını temsile dökmüştür. Tatar halkının ve kadınlarının bağlı bulunduğu değerlerden olan ve direnişinin en önemli sebeplerinden biri olan dinsel yaşama genişçe yer verilmiştir. Din ve milli kimlik algısının birbiriyle iç içe geçtiği süreçlerde yazar Tatar halkına yapılan din ve milli kimlik baskısını nesillerin üretilmesinde mihenk taşı görevi gören kadın üzerinden vermiş ve Ruslaştırma süreçlerini de bu şekilde yansıtmıştır. Piyes olarak ele alınmasından dolayı eser, tiyatro terimleriyle açıklanmıştır. Sanatsal açıdan tiyatroya Türk dünyası içerisinde Kazan-Tatar halkı da kıymet vermiş ve tiyatroya yönelim içerisinde olmuştur. Bu sebeple piyesin teorik olarak tiyatro kavramlarıyla ele alınması eserin sanatsal açıdan kalitesini de ortaya koyması bakımından önemlidir. Esere, tiyatral açıdan bakıldığında drama oluşu aşikâr niteliktedir. Buna göre eserde diyalog, özdeşleşme, arınma, çatışma, ritim, sergileme, düğüm ve çözüm başlıkları bulunmuş ve bu terimler açıklanmıştır. Çalışmanın amacı, eserdeki kadın ve din izleklerini ortaya koymak, eserin tiyatral özelliklerini kuramsal olarak incelemektir.

Keywords: