Özet:

Demokratik rejimlerin vazgeçilmez unsurlarından olan çok partili siyasal yaşam, Türkiye’de anayasal düzeyde ilk günden itibaren kabul edilmesine rağmen uygulamada ancak 1946 yılından sonra tam manası ile görülebilmiştir. Bu durum demokratik ortamın varlığını sorgulatmış, muhalefet faaliyetlerinin uzun süre meclis dışından basın ve ayaklanmalar aracılığıyla yürütülmesine sebebiyet vermiştir. Partilerin kapatılması, yahut henüz kurulamadan teşebbüs aşamasında kalması siyasi muhalefetin bir türü olan parlamento içi muhalefetin gerçek anlamda ortaya çıkamamasına neden olmuştur. 23 yıllık tek parti döneminin Türkiye’nin demokratikleşme sürecini sekteye uğrattığı kaçınılmaz bir gerçektir. Çalışma ile, tek parti dönemi içerisinde yer alan II. ve III. Mecliste, parlamento-içi muhalefetin varlığının sorgulanması amaçlanmaktadır. Bu minvalde, cumhuriyet rejimlerinin temel ilkelerinden olan muhalefet olgusu ele alınarak, türlerinden biri olan parlamento içi muhalefet üzerinde durulacaktır. TBMM’nin II. Dönemi ve III. Dönemi içerisindeki faaliyetler incelenerek, bu dönemlerde ortaya çıkan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ile Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın parlamento içi muhalefet özelliklerini taşıyıp taşımadıkları tartışılacak ve parlamento içi muhalefetin fonksiyonlarından hangilerinin görüldüğü üzerinde durulacaktır. Çalışmada kapsamlı literatür taraması yapılarak, konu ile ilgili hukukun ana kaynakları ve alanda yapılmış araştırmalar ve tezler dikkate alınmıştır.

Anahtar Kelimeler: