Özet:

16. yüzyıldan bu yana komşu Müslüman toplumlar aleyhine genişleyen Rusya, 20. yüzyıla gelindiğinde engin topraklara ve büyük bir Müslüman nüfusa sahipti. Ancak, Müslümanlar hep güvenilmeyen bir unsur olmuşlardır. 19. yüzyıl sonu-20. yüzyıl başında gelişen panislamizm siyaseti bu güvenilmezliği daha da arttırmış, Müslüman Sorunuçok tartışılan meselelerden biri olmuştur. Rusya Müslümanlarını siyasi ve askeri bir koz olarak gören Babıali, İslam birliği propagandası yoluyla İran, Kafkasya ve Orta Asya’da Rus egemenliğini zayıflatmayı amaçlamaktaydı. Rus yetkililer ise, bu panislamist emellerin arkasında Almaya’yı görmekteydiler; savaş öncesinde ve sırasında Müslümanların her tür faaliyetini panislamizmle özdeşleştirmişler ve hep bir Osmanlı-Alman komplosu beklemişlerdir. Bu durum Rus idarecileri, Müslüman nüfusu sürekli gözetim altında tutmaya ve İslami propagandaya karşı sert tedbirler almaya itmiştir. Bunun bir parçası olarak, Rusya Müslümanlarının Babıali ile savaşa nasıl tepki verdiklerine dair vilayetlerden pek çok raporlar yazılmıştır. Çar’a bağlılık ilanlarına ve herhangi bir karışıklık çıkmamasına rağmen, bazı raporlar Müslümanlar arasında Osmanlı yanlısı eğilimlerin mevcut olduğunu iddia etmektedir.

Anahtar Kelimeler: