Özet:

Belli bir coğrafyada, ortak bir tarihe, kültüre ve ülküye bağlı yaşayan topluluğa millet adı verilir. Millet olarak yaşamak, siyasi bir yapıyı, devletleşmeyi gerektirir. Türkler tarih sahnesine çıktıkları andan beri teşkilatlanma açısından birçok milletten önde olmuşlardır. Belli kurallarla, yasalarla, kanunlarla toplumsal hayatı ve çevrelerindeki milletlerle ilişkilerini düzenlemeleri, teşkilatlanmayı/devletleşmeyi gerektirmiştir. Devletin ve dolayısıyla milletin sağlıklı ve süreğen olması için, yöneten ve yönetilenlerin ödev, görev ve sorumluluklarının, toplumsal hayatı düzenleyen kuralların belli olması gerekir. İşte bu kurallar, görev ve sorumluluklar eski Türklerde töre, yasa (yasaġ) gibi kavramlarla belirtilir. Türklerde devlet yönetimi de toplumsal hayatın işlerliği de töreye göre düzenlenir. Töreyle toplumsal hayatın kuralları, geçim kaynaklarının kullanımı, (meraların, su kaynaklarının, yaylaların) kişi, aile veya boyun temel hak ve ödevleri belirlenir. Töre, Türk budunundan, Türk ilinden doğmuş, kağan bu doğuşa yardımcı olmuştur. Görevi, var olan kurumlaşmış törenin korunması ve uygulanmasıdır. Kağanın işbaşına gelişinde temel görevleri ili tutup töreyi düzenlemektir. Mevcut törenin güncellenmesi, zaman ve zemin şartlarına uygun düzenlenerek yürürlüğe konulması, mevcut töre ilkelerine yeni eklemeler veya mevcuttaki kimi maddelerin yürürlükten kaldırılması kağanın görevidir. Kişilerin kendi özel haklarını, davranış ve eylemlerinin, diğer insanlarla ilişkilerinin sınırlarını bilmeleri, bu sınırlara uygun hareket etmeleri ve davranmaları veya bu sınırları ihlal etmeleri sonucunda maruz kalabilecekleri cezâlar, yaptırımlar töreyle/kanunla belirlenir. Çalışmamızda toplumsal barışı ve düzenliliği sağlayıcı hukuk normu olarak töre/kanun, üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler: