Abstract:

Aristotales’ten günümüze sanatın ana işlevinin izleyende/alımlayanda katharsis (arınma) sağlamak olduğu kabul edilmiştir. Katharsis büyük ölçüde alımlayanın tahkiyenin merkezindeki karakterlerle “özdeşim” kurması yoluyla sağlanabilmektedir. Bilindiği üzere kurgunun olmazsa olmaz dört temel öğesi zaman, mekân, karakter ve olaydır. Metinde zaman ve mekân, karakter ile kurgunun yapısına girebilir. Karakter aynı zamanda kurguda olayı başlatan, geliştiren ve eyleyen ana unsurdur. Karakter olmadan kurgunun diğer elemanları ölüdür, hele olay hiç yoktur. O halde karakter kurgunun diğer elemanlarının hareketlenmesini, hayatiyet kazanmasını mümkün kılar. Çocuk edebiyatında da karakterle özdeşim kurma meselesi, hem sorunlu bir konu olarak çokça tartışılmakta hem de çocuğa evrensel, millî ve ahlâkî değerlerin aktarılmasında verimli bir araç olduğundan sıkça gündeme getirilmektedir. Çocuklar 3-6 yaş aralığında davranışlarının büyük bir bölümünü yakın ve uzak çevrelerindeki gerçek kişileri ya da film, animasyon, kitap gibi kurgusal yapıtlardaki kahramanları örnek alarak oluşturmaktadırlar. Bu durum ilerleyen yaşlarda da azalarak devam etmekte, ergenlik döneminde daha kritik bir dönemece girmektedir. Özellikle kurgusal karakterler sahip oldukları olağanüstü güçler ve imrenilecek fiziksel özellikleriyle çocukların gözünde ideal rol modelleri oluşturmaktadırlar. Bu “her şeye sahip olan ve her şeyi yapabilen” karakterler çocuğun gerçeklik algısını zedelemekte ve onların var olmayan, ulaşamayacakları, gerçek dışı karakterleri model almalarına neden olmaktadır. Bir de buna, son dönemlerde çocukları hedef tüketici kitlesi olarak gören şiddet, fantastik ve cinsellik örüntüleriyle dolu görsel ve yazılı ürünlerin de karakterleri eklenince durum daha da tehlikeli bir hâl almaktadır. Geçmişin aşırı didaktik, davranışlar açısından kusursuz, slogancı çocuk karakterleri, çocuk eğitimi açısından ne kadar verimsiz ise günümüzün fiziksel ve sosyal yönden aşırı idealize edilmiş, yorulmak bilmez çocuk karakterleri de bir o kadar sakıncalıdır. Bu noktada, çocuk edebiyatında ideal olanın ne olduğu ve neye göre şekillendirilmesi gerektiği de başka bir sorundur. Küreselleşen dünyada ideal artık evrensel, millî ve ahlâki değerlere sahip olandan çok “sistemin” değerlerine sahip çıkan ve onları hayata geçirendir. Bu nedenle çocuk edebiyatında karakter oluşturma konusunda dikkatli olunmalı ve karakterlerin fiziksel ve ruhsal açıdan çocukların gelişim aşamalarına uygun çizilmelerine önem verilmelidir. Betimsel bir araştırma olan bu çalışmada tarama modeli kullanılmıştır. Çalışmada öncelikle karakter öğesi tartışılmaya ve tanımlanmaya çalışılmış, daha sonra çocuk edebiyatında karakter öğesinin ana bileşenlerinin belirlenmesi hedeflenmiştir. Sonuç bölümünde ise çocuk edebiyatındaki karakterlerin taşıması gereken asgari niteliklerin sıralanmasına gayret edilmiştir.

Keywords: