Özet:

Sanayi devrimiyle yer altı kaynaklarına verilen önem artmıştır. Bu kaynakların taşınıp işletilmesi ve pazarlanması için yeni ulaşım imkânlarına ihtiyaç duyulmuştur. Bu durumda zengin yer altı kaynaklarına sahip olan bölgelerde demiryolları yapılmaya başlanmıştır. Başta petrol olmak üzere zengin yer altı kaynaklarına sahip olan Kafkasya’da demiryolları yapılmaya başlanmıştır. Çarlık Rusya, XIX. yüzyılda Kafkasya’yı işgal ettikten sonra Bakü petrollerini ve bölgenin zenginliklerini kendi yararına işlemek ve Rusya’ya taşımak için bölgede demiryolu yapım çalışmalarına başlamıştır. Böylece Rusya Kafkasya’da Osmanlı Devleti, Almanya ve diğer Avrupa devletleriyle demiryolu ve petrol mücadelesine girişmiştir. Kafkasya’daki demiryolu ve petrol mücadelesi özellikle Rusya-Osmanlı, Rusya-Almanya arasında yaşanmıştır. Osmanlı Devleti, Rusya’nın Kafkasya’da yayılmasını engellemek için Çarlık Rusya’sıyla mücadelelere girişmiştir. Osmanlı Devleti, Rusya’nın yayılmasını engellemek için Almanlara Bağdat Demiryolu yapım izni vermiştir. Almanya bu demiryolu projesiyle Kafkaslara ve Ortadoğu’ya daha kolay nüfuz etmeye çalışmıştır. Bu durum başta Rusya olmak üzere İngiltere, Fransa ve Amerika tarafından tepkiyle karşılanmıştır. Bu gelişmeler çerçevesinde Birinci ve İkinci Dünya Savaşı süreçlerinde Kafkasya’daki siyasi, askeri ve ekonomik mücadele had safhaya ulaşmıştır. Bu mücadele büyük devletlerin bölgedeki demiryolu ve petrol politikaları çerçevesinde ele alınmıştır. Bu çalışma hazırlanırken arşiv belgeleri, hatıralar, Resmi yazışmalar, telif eserlerinden yararlanılmıştır. Tarih biliminin yöntemlerinden olan kaynak taraması, tasnif, tahlil, tenkit ve sentez aşamasından geçerek oluşturulan bu çalışmada Kafkasya’da yaşanan demiryolu ve petrol mücadelesi tüm yönleriyle ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: