Abstract:

Pontos Bölgesi’nin genel olarak arkeolojik açıdan çok fazla araştırılmamış bir bölge olduğu bilinmektedir. Bölgede, kaya mezar geleneği açısından da durum pek parlak değildir. Hellenistik Dönem’e tarihlenen Amasya (Amaseia) Kral Kaya Mezarları, Geç Hellenistik-Erken Roma dönemlerine tarihlendirilen Ordu (Kotyora) Kaya Mezarları ile Hellenistik Dönem’e tarihlendirilen az sayıdaki Tokat (Dazimon) il merkezi ağırlıklı kaya mezarlarının dışında, bölgenin kaya mezar geleneği konusu ayrıntılı bir şekilde ele alınmamıştır. Bu yüzden, Pontos’un Gaziura ve Zela bölgelerini (sırasıyla Turhal ve Zile ilçelerini) kapsayan iç kesimindeki kaya mezar geleneğiyle ilgili bilgiler, son derece sınırlıdır. Bu bağlamda, söz konusu bölgelerde gerçekleştirdiğimiz yüzey araştırmaları sırasında tespit edilen kaya mezarlarından elde edilen veriler, Pontos’un iç kesimindeki kaya mezar geleneğine ışık tutması açısından önemlidir. Araştırdığımız kaya mezarları arasında Turhal ilçesi, Şenyurt beldesi sınırları içerisinde yer alan Sivrikaya Kaya Mezarı ile Zile ilçesi, Evrenköy’de bulunan Kapıkaya Kaya Mezarı, anıtsal sayılabilecek görünümleri ile dikkat çekicidir. Zile ilçesi, İğdir köyü Göz ve Ağılönü mevkilerindeki kaya mezarları ise, birbirlerine yakın konumda bulunmaları ve çok sayıda olmaları ile araştırma alanımızda genel olarak dağınık ve tekil örnekler şeklinde karşımıza çıkan diğer kaya mezarlarından farklı bir özellik gösterir. Ele aldığımız kaya mezarlarında, tarihlendirmeye yardımcı olabilecek yazıt veya kabartma gibi herhangi bir bulguya rastlanmamıştır. Bu yüzden, kaya mezarlarının tarihlendirilmesinde öncelikle mezarların sahip olduğu mimari özellikler dikkate alınacaktır. Bununla birlikte, söz konusu mezarlar etkileşim bölgeleri bağlamında, Pontos Bölgesi ile bu bölgenin batı komşusu olan ve köklü bir kaya mezarı geleneğine sahip olan Paphlagonia Bölgesi’ndeki araştırılan ve tarihlendirilmesi yapılan kaya mezarları ile karşılaştırılacaktır. Ayrıca, Pontos’un güneyinde bulunan ve Antik Dönem’de Galatia ve Kappadokia Bölgesi sınırlarında yer alan Yozgat ilinin güneydoğusundaki Sarıkaya ilçesi sınırları içerisinde yer alan Karabacak köyünde bulunan kaya mezar örnekleriyle de mukayese edilecektir. Böylece, Pontos Bölgesi’nin araştırdığımız bu iç kesimindeki kaya mezar geleneği ile ilgili olarak genel ve kronolojik değerlendirmelerde bulunulacaktır.

Keywords: