Abstract:

Vitex madiensis Oliv. tıbbi ve beslenme amaçlı kullanılan önemli bir çalı türüdür. Bu çalışmada, Kamerun’un Adamawa Dağlık Bölgesinde doğal olarak yetişen bu türün fenolojisi incelenmiş ve köklenme yeteneği üzerine ana bitki boyu, dal çapı ve pozisyonunun etkileri araştırılmıştır. Bitkilerin fenolojik özellikleri 1997 ve 2002 yılları arasında Sudano-Guinean Savannah’da incelenmiştir. Genç, yapraklı ve tek boğumlu çelikler, başlangıçtaki boyları toprak seviyesinden 0, 25, 50, 100, 150, 200 ve 250 cm yükseklikte olan ana bitkilerin yeni sürgünlerinden alınmış ve çoklu çoğaltma kaplarında köklendirilmişlerdir. Daldırma ile çoğaltmada, çapları 6,67 cm’den küçük ve büyük dalların odunsu, yarı odunsu ve odunlaşmamış bölümlerinde hava daldırması yapılmıştır. Bölgede V. madiensis’in meyve vermesi mart ve ağustos ayları arasında gerçekleşmekte ve tohumlar dormant durumda olmaktadır. Başlangıçtaki ana bitki boyu çeliklerin köklenme potansiyelini önemli düzeyde etkilemiş ve en yüksek köklenme oranı (%45.83) başlangıçta boyu 0 cm olan ana bitkilerden elde edilen çeliklerde saptanmıştır. Bu başlangıç ana bitki boyu, ayrıca çelik başına düşen kök sayısını (8.72) ve kök uzunluğunu (12.73 cm) da olumlu yönde etkilemiştir. Hava daldırmasında, dalların çapı ile daldırmanın yapıldığı noktalarda odun dokusunun olgunluk durumu köklenme oranlarını önemli düzeyde etkilemiştir. En yüksek köklenme oranı %100 ile çapı 6,67 cm’den büyük dalların yarı odunsu bölümlerinde yapılan hava daldırmasından elde edilmiştir. En düşük ortalama köklenme oranı yumuşak odunsu dokularda yapılan hava daldırmalarında ortaya çıkmış, bu oran odunsu noktalarda %40 ve yarı odunsu noktalarda ise ortalama %80 olarak saptanmıştır. Dal çapı açısından en yüksek hava daldırması köklenme oranı ortalama %46,7 ile çapı 6,67 cm’den büyük dallarda belirlenmiş, bu oran çapı 6.67cm’den küçük dallarda %20,0’ye düşmüştür. Araştırma sonucunda V. madiensis’in çelikle ve hava daldırması ile vegetatif olarak çoğaltmaya uygun olduğu saptanmıştır

Keywords: