Abstract:

Bu çalışmada Hannah Arendt’in Marx’a getirdiği bazı temel eleştiriler değerlendirilecektir. Bu eleştiriler büyük oranda Arendt’in yanlış ve hatta taraflı okumasının sonucu olmasına rağmen Marx ve Arendt arasındaki benzerlikleri ve ayrışmaları anlamak açısından önemli başlangıç noktalarıdır. Arendt’in Marx eleştirilerinin birçoğu onun 20 yy. totaliter rejimlerinin kökenini Batı felsefesindeki bir takım düşünsel eğilimlerle temellendirme projesinin bir parçasıdır. Arendt Marx’ın materyalist tarih anlayışını, insanı maddi koşullar ve nesnel yasalar tarafından belirlenen ‘kuklalara’ indirgediği için reddeder. Bunun karşısına, insanı politik alanda eyleyen ve konuşan ve bu ölçüde de özgür olan varlıklar olarak kavramsallaştıran bir anlayışı koyar. Arendt’in eleştirileri bize insan etkinliğinin yani vita activa’nın çoğul yapısı (emek, iş ve eylem) ve insanın birincil etkinliği ‘eylem’ ile özgürlük arasındaki ilişkiye dair önemli saptamalarda bulunur. Buna karşın, Arendt’e göre Marx, ‘iş’ ve ‘emek’ (insanın inşa ettiği dünyanın kalıcılığı ile tüketim nesneleri) arasındaki ayrımı göz ardı etmekte, insanın asıl etkinliği olan ‘eylem’i yok saymakta ve insanın birincil etkinliği konumuna tarih boyunca en aşağı olarak görülmüş ‘emek’i yerleştirmektedir. Görülecektir ki iki düşünür arasındaki ayrışma nihayetinde insanın temel etkinliğinin ne olduğu noktasında düğümlenmektedir: İnsan asıl olarak politik ve eyleyen bir varlık mıdır? Yoksa üreten bir varlık mı? Sonuçta, bu çalışma boyunca vurgulanacak tüm benzerliklerine rağmen Marx ve Arendt iki farklı insan etkinliği üzerinden (emek ve eylem) bize iki farklı siyaset ve özgürlük anlayışı sunmaktadır.

Keywords: