Özet:

Tarihe 93 Harbi olarak da geçen ve Osmanlı Devleti ile Rusya arasında gerçekleşen 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra imzalanan Berlin Antlaşması ile Osmanlı Devleti Kars, Ardahan ve Batum’u Rusya’ya terk etmiştir. Lazistan Sancağı olarak da anılan Batum Sancağı’nın kazası olan Livane Kazası da böylece Rus hâkimiyetine geçmiştir. Rusya’ya terk edilen bu bölge halkı savaş sırasında işgale karşı koydukları gibi, savaş bittikten sonra da bulundukları bölgeyi terk etmek istememiştir. Ancak Osmanlı Devleti bu bölgeleri boşaltmaya karar verdiği için göç etmek zorunda kalmışlardır. Rusya ile yapılan anlaşmaya göre üç yıllık sürede birçok insan Anadolu’nun diğer topraklarına yerleşmişlerdir. Göçler İstanbul, Samsun, Çorum, Tokat, Yozgat, Adapazarı, İzmit ve özellikle Bursa gibi şehirlere yapılmıştır. Söz konusu çalışmada Livane Kazası halkının göçler sırasında ve sonrasında yaşadıkları sıkıntılar ortaya konulmaya çalışılmıştır. Göç etmek isteyen halk emlak satışları sırasında Rus ve Ermeni memurlarının engeliyle karşılaşmış, çoğu düşük fiyatlarla mülklerini satmak zorunda kalmıştır. Osmanlı Devleti’ne göç edip, Livane Kazası’nda mülkü kalan halk ise mülklerinin hukukundan endişe edip bu konuda devletten yardım istemişlerdir. Halkın göç etmesini de Rusya Devleti engellemeye çalışmıştır. Müslüman ahali göçleri mahalli hükümet tarafından engellenmeye çalışılınca Osmanlı Devleti’nden yardım istemişlerdir. Halkın çoğu ise yol ve su parasını bile ödeyemeyecek durumda yollara düştüğü gibi göçleri esnasında salgın hastalıklarla karşılaşmıştır. Anadolu’ya geldikleri zaman da yerleştirme problemleriyle karşılaşan halk sefalet içinde kalmıştır. Bütün bu olumsuzluklara rağmen Osmanlı Devleti muhacirlerin iskânı için gerekli çalışmaları yapmış, Livane muhacirlerinden göç sırasında salgın hastalığa yakalananların tedavisinde ve bu insanların Anadolu’ya nakilleri sırasında iaşelerinin temin edilmesinde hizmeti görülen kişileri taltiflendirmiştir.

Anahtar Kelimeler: