Abstract:

İstanbul’un 20 Mart 1920 öncesi mütareke, sonrası resmi işgal olmak üzere 13 Kasım 1918’de başlayıp 6 Ekim 1923’te Türk ordusunun İstanbul’a girmesi ile sonlanan işgal dönemi yoğun bir yeni inşaat faaliyeti içermemesi nedeniyle, dönem üzerine yapılan incelemelerde mimari açıdan dikkat çekmemiştir. Oysa bu dönemde İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu’nun yenik düştüğü bir savaşın ardından gerek işgal kuvvetleri yöneticileri ve askerleri gerekse imparatorluğun her yanında kaybedilen topraklardan başkente sığınan mültecilerle oldukça kalabalık bir hal almış ve tüm bu nüfus ve yeni idare için çok sayıda mekâna ihtiyaç duyulmaya başlanmıştır. Ekonomik durumu kötü olan imparatorlukta bu yeni ihtiyaçlar zorunlu olarak mevcut yapıların işlevlerinin dönüştürülmesi ile karşılanmıştır. Geçici niteliğini kaybetmeyen işgal nedeniyle işgalci kuvvetler de ihtiyaç duydukları mekânları benzer bir yöntem ile elde etmişlerdir. Başkentin aldığı yüklü miktardaki iç göçün yanı sıra Bolşevik devriminden kaçan Rusyalılar da bu dönemde büyük dalgalar halinde İstanbul’a gelmiştir. Bu çalışma şehrin kentsel ve mimari ortamında işgal döneminde geçirdiği işlevsel dönüşümü göçmen grupları içinde başlıca bir yere sahip Beyaz Ruslar üzerinden değerlendirmeyi hedeflemektedir. Bu amaçla öncelikle Rusyalı göçmenlerin asal ihtiyaçlarının sağlanması amacıyla onlar için oluşturulan barınak, yetimhane, hastane, aşevi gibi kurumlar ele alınmaktadır. Çalışmanın ikinci yarısındaysa Rusyalı mültecilerin İstanbul’un sosyal hayatına etkileri yine mimari işlevsel dönüşüm süreci üzerinden incelenmekte ve bu defa Rusyalı mülteciler tarafından, özellikle eğlence ve spor faaliyetleri için oluşturulan mekânlar ortaya konmakta, bunların şehrin hayatında sonraki dönemleri etkileyen kalıcı etkileri irdelenmektedir.

Keywords: