Abstract:

Bayburt, tarihî ve coğrafî konumu itibariyle bulunduğu bölge içinde önemli bir mevkie sahiptir. Bayburt ve yöresi Türklerin Anadolu’da ilk yerleştikleri bölgelerdendir. İran’a ulaşan yolun üzerinde bulunması ve doğu sınırına yakın stratejik bir kale-şehir olması sebebiyle önemli bir yerleşim merkezi idi. Bayburtlu Ahi Mehmed ve Ekmeleddin el-Baberti gibi önemli şahsiyetler, İlhanlılar zamanında Bayburt’ta kurulan Mahmudiye ve Yakutiye medreselerinde yetişmişti. Burada Mevlevilik gelişme göstermiş, ayrıca ahilik teşkilatı oldukça yayılmıştı. Osmanlı dönemine ait kayıtlarda da Kadı Mahmud, Bekir Çelebi, Hoca Ali, Şeyh Hayran, Şeyh Veysel, Şeyh Haydar, Seyyid Yakub, Sultan Fakih ve Abdülvehhab Gazi gibi birçok şahsın ilim ve kültür hayatında önemli roller oynadıkları bilinmektedir. Osmanlı Devleti teşkilatında 1879-1909 yılları arasında görev alan memurlara ait, vazifeleri süresince hal tercümelerine konu olan özel veya memuriyet esnasındaki hallerini, ahlâk ve gidişatlarını ve bulunduğu görevleri tarihî seyri içinde gösteren resmi bilgilerin kaydedildiği defterlerin tescili işlemine sicill-i ahvâl, oluşturulan defterlere de Sicill-i Umûmî Defterleri adı verilmiştir. Bu kayıtlarda; devlet erkânı, ulema, sanatkâr, zanâatkâr vs.ye ait 93.000 kişinin Sicill-i Ahvâl kayıtları tutulduğu bilinmektedir. Günümüzde, ülkeler ve devletler tarihi hakkında araştırmalar yerine, özellikle yerel tarih ve sosyal bilimler alanında bölgesel çalışmalar dikkat çekmektedir. Ayrıca, meşhur tarihî şahsiyetler ilgi uyandırmakta ve onlar üzerine incelemeler yapılmaktadır. Biz de bölgemiz tarih, kültür ve sanat dokusuna katkıda bulunmak üzere Osmanlı Devleti’nin son döneminde (1879–1909) görev alan Bayburtlu memurların Sicill-i Ahvâl Defterleri'ndeki hal tercümelerini ilim dünyasına kazandırmayı uygun gördük. Bu çalışmaya; Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı’ndaki Sicill-i Ahvâl Defterleri katalogları taranarak başlandı. Bu kataloglarda; doğum yeri itibariyle Bayburtlu 6 kişi tespit edildi. Daha sonra adı geçen şahıslara ait sicil kayıtlarının belge görüntüleri temin edilerek alfabetik sıraya göre tanzîm edilmiştir. Belgelerde okunamayan kelimeler ….. şeklinde boş bırakılmıştır.  

Keywords: