Abstract:

Tarım işletmelerinde ekonomik rantabilite, üretim amacıyla yer alan sermayenin fırsat maliyetinden daha fazla kar elde edip etmediğini açıklamaktadır. İşletmelerin sürdürülebilirliği açısından kaynakların etkin kullanılması ve rantabilitenin yüksek olması son derece önemlidir. Tarım işletmeleri bulunduğu çevrenin özelliklerine göre farklı yapı göstermekte olup, kent saçağındaki işletmelerin kırsal alandakilere göre farklı olduğu gözlenmektedir. Kentleşmenin baskısı altında kırsal niteliğini kaybettiği için kent saçağındaki tarım işletmelerinin sermaye yapısında bina ve arazi sermayesi açısından önemli farklılıklar bulunmaktadır. Kentsel alan özelliklerinin kısmen görüldüğü kent saçağında tarım arazilerinin arsaya dönüşme beklentisi ve konutların kentsel konut kalitesinde olması bu sermayelerin kırsal alana oranla çok yüksek olmasına neden olmaktadır. Bu durum, işletmelerin rantabilitesini olumsuz yönde etkilemekte olup, çalışmada ekonomik rantabilite %1.16 oranında çok düşük belirlenmiştir. Çalışma alanında tabakalı tesadüfi örnekleme yöntemine göre 91 örnek belirlenmiştir. Çalışmada, kent saçağındaki tarım arazilerinin teknik etkinliğini belirlemek amacıyla Veri Zarflama Analizinden  yararlanılmıştır. Analizde bağımlı değişken olarak ekonomik rantabilite, bağımsız değişken olarak toprak, konut, hayvan, alet-makine sermayeleri, işletme masrafları ve aktif sermaye faizi ele alınmıştır. Analiz sonucunda, incelenen işletmelerde işletme başına ortalama teknik etkinlik skoru yaklaşık 0.59 (0.589) olarak hesaplanmıştır. Bu değer modelde yer alan değişkenlerin % 41 etkinsiz olduğunu açıklamaktadır. Saf teknik etkinlik 0.70, ölçek etkinliği 0.83 olarak belirlenmiştir. Konut ve arazi sermayelerinin yüksek olmasından dolayı meydana gelen ölçek etkinsizliğinin giderilmesi için işletmecilerin kaynakları etkin bir şekilde kullanmasını sağlamak üzere yönlendirilmesi gerekmektedir.

Keywords: