Abstract:

İnsanlar, doğayı birçok canlı yanında hayvanlarla da paylaşmaktadır. Geçmişten bugüne bazı hayvanlar insanoğlunun yaşamına katkı sağlarken aynı zamanda yaşamını da kolaylaştırmıştır. At gibi bazı binek hayvanların gücünden yararlanıldığı gibi bazı hayvanların da etinden, sütünden, yününden ya da diğer ürünlerinden yararlanılmıştır. Bazı hayvanların tehlikeli olduğu düşünülerek onlardan korkulmuş ve sakınılmıştır. İnsanların hayvanlarla olan bu iç içe yaşamı çeşitli kültürlerde hayvanlarla ilgili inanışların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Mitolojilerde, efsanelerde, masallarda hemen her hayvanla ilgili çeşitli anlatımlar yer almıştır. Türk kültüründe de tarihi süreçte bazı hayvanlar etrafında inanışlar ve uygulamalar ortaya çıkmış, Türklerin mitoloj, efsane, masal gibi edebiyat ürünlerinde hayvanlarla ilgili anlatımlara rastlanmıştır. Bu bağlamda pek çok hayvan yanında at, geyik, kartal, ayı gibi hayvanlar Türk kültüründe edebi literatürde kendisinden sıkça söz edilen hayvanlar arasında yer almıştır. Şaman hikayelerinde şamanların yardımcı ruhları arasında ya da kendisine dönüşebildikleri hayvanlar vardır. Hayvan ata inanışı ya da ata kültü çoğu zaman Türk kültüründe kendisine yer bulmuştur. Türkler çok eski zamanlardan itibaren takvimlerinde yılları belirlemede de hayvan adlarından yararlanmıştır. Türk kültüründe etrafında inanışların ve uygulamaların ortaya çıktığı hayvanlardan biri de kurttur. Kurt, Türk mitolojilerinde, efsanelerinde, masallarında, halk inanışlarında sık sık karşılaşılan ve kendisine kutsallık atfedilen önemli bir hayvandır. Kurdun bu özelliğinden dolayı hemen hemen bütün Türk topluluklarında kurt ile ilgili inanışlar ve uygulamalar büyük benzerliklere ve ortaklıklara sahiptir. Kurda saygı ve tazim yanında onun zararlarından korunmaya yönelik bazı inanış ve uygulamalar bu benzerlik ve ortaklıklardan biridir. Aynı zamanda kurt adının doğrudan söylenmemesi, çocuklara kurtla ilgili adların verilmesi, kurda ait bir parçanın koruyucu özelliği olduğuna inanılması ve halk hekimliği uygulamalarında bunlardan yararlanılması diğer benzer ve ortak unsurlar arasında yer alır. Bu makalede bir kültür kodu olarak, özellikle Anadolu ve Çuvaş Türkleri arasında kurt ile ilgili tespit edilen bazı inanış ve uygulamalar incelenecektir.

Keywords: