Abstract:

Toplumsal gelişim sürecinde çalışma yaşamı açısından insanlık tarihine baktığımızda ilki tarım devrimi, ikincisi ise sanayi devrimi olmak üzere iki büyük kırılmanın yaşandığı görülmektedir. Teknolojik ilerlemelerin birçok gelişmenin önünü açtığı bir süreç olarak tanımlanan sanayi devrimi ise dört önemli aşama çerçevesinde ele alınarak incelenmektedir. Buhar makinesi, kömür, çelik ve tekstil sektörünün ön planda olduğu sanayileşmenin ilk aşamasını bazı tarihçiler Birinci Sanayi Devrimi olarak nitelemektedirler. 19. Yüzyılda elektrik enerjisinin ve petrol, doğalgaz gibi akaryakıt kaynaklarının kullanımı, elektrikli ve benzinli motorların geliştirilmesi, otomobil, uçak vb. araçların bulunması sonucunda sanayileşme yeni bir aşamaya ulaşmış ve bu gelişme İkinci Sanayi Devrimi olarak adlandırılmıştır. 1960’lı yıllardan itibaren bilgisayar teknolojisinin gelişmesi ve özellikle 1990’lı yıllarda bilgi teknolojilerinin ortaya çıkması Üçüncü Sanayi Devriminin kapısını aralamıştır. Bilişim teknolojileri üretim sistemlerinin otomasyonunu geliştirmekle kalmayarak, dijitalleşme dalgasının da önünü açmıştır.  Bu bağlamda 2000’li yıllarla birlikte robot teknolojisinin gelişmesi, yapay zeka, üç boyutlu yazıcılar, akıllı fabrika sisteminin oluşmasında büyük rol oynayan nesnelerin İnterneti, sürücüsüz arabalar gibi üretim yapısını tamamıyla değiştirmeye aday gelişmeler de Dördüncü Sanayi Devrimi veya Endüstri 4.0 olarak nitelendirilmektedir. Endüstri 4.0 olarak kabul edilen süreç siber fiziksel sistemlere, yani sensörler yardımıyla fiziksel dünyayı sanal bilgi işlem dünyasına bağlayan sistemlere geçiş, dijital dönüşüm sürecini başlatmıştır. Sanayi devrimi, üretim süreci ile birlikte istihdam ve çalışma yaşamını değiştirirken ücret karşılığı çalışan işçiler açısından birçok sorunu da beraberinde getirmiştir. Yaşanan sorunlar sendikaların ortaya çıkışına ve iş hukukunun doğuşuna sebep olmuştur. Daha sonra Endüstri 2.0 süreci, sendikaların kitleselleşerek güçlenmesine ve sosyal hayattaki rolünün artmasına, Endüstri 3.0 ile başlayan küreselleşme olgusu sendikaların gücünün zayıflamasına, işsizliğin artmasına, çalışma yaşamının esnekleşmesine yol açmıştır. Bugün üretim geçmişten oldukça farklı süreçlerle gerçekleştirilirken, yepyeni işler, meslekler ve çalışma biçimleri ortaya çıkmakta, üretimin otomasyonu, yapay zekâ ve giderek artan robotik teknolojiler eliyle gerçekleştirilmektedir. Bu yeni dönem çalışma ilişkilerini değiştirecek potansiyellerle insanlığın üzerine gelmektedir. Üretimde robotların kullanılmasıyla işsizliğin giderek artacağı, sendikaların toplumsal yaşamdaki rolünün daha da azalacağı, iş ve sosyal güvenlik alanında yeni düzenlemelerin kaçınılmaz olduğu görüşü ileri sürülmektedir. Bu çalışmada, 2000’li yıllarla birlikte başlayıp giderek hızlanan sayısallaştırma, dijitalleştirme ve dijital dönüşüm olgusu çerçevesinde ele alınarak değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Keywords: