Abstract:

Söz dizimi kaynaklı sözlük birimlerden birisi olan deyimlerden, anlatımı güzel ve akıcı kılmak amacıyla yararlanılmaktadır. Sıklıkla kalıp sözlerle karıştırılmasının yanı sıra deyimlerin, tanımlanması ve tasniflenmesi konularında da fikir birliğine varılamadığı görülmektedir. Kalıp sözlerle ayrımı konusu da göz önüne alınarak deyim kavramsal alanı temelinde hazırlanan bu çalışmada, Orhan Kemal’in 1950 yılında yayımlanan Avare Yıllar başlıklı romanı taranmış ve 130 Türkçe deyim saptanmıştır. Saptanan deyimler, ait oldukları bağlamda üstlendikleri anlama göre, “abartma, beğenmeme, çaba, dikkat/ilgi, gereksizlik, güven, hareket, hayal, hırs, ihtiyaç, inat, kızgınlık, korku, mutluluk, olumlu süreç, olumsuz sonuç, sabırsızlık, sevgi, suistimal, şaşırma/şaşkınlık, utanç/utanma, zihinsel süreç” anlam etiketleri ile 22 farklı anlam sınıfına ayrılmıştır. Deyimlerin anlamsal etiket sınıflamasındaki başlıklar, her deyimin ait olduğu bağlamda üstlendiği bütünsel anlamına göre belirlenmiştir.  Ancak deyim örnekleri, tek bir eser taranarak elde edildiğinden önerilen anlamsal etiket sınıflamasının kati nitelikte olmadığı, tarama kapsam alanı genişletilerek yapılacak çalışmalar için örnek teşkil edebilecek özellikte olduğu göz ardı edilmemelidir. Romanın Idle Years başlığıyla 2000 yılında yayımlanan İngilizce çevirisinde, Türkçe metinde saptanan deyim örneklerinin, hangi stratejiler ile çevrileceği de saptanmıştır. Deyim çevirisini saptamak için, Baker’ın ilk olarak 1992 yılında önerdiği ve 2018’de kapsamını genişleterek tekrar gündeme getirdiği deyim çeviri stratejileri temel alınmıştır. Anlam temelli hazırlanmış olan bu çalışmayla, yapılacak benzeri çalışmalar ve yazın çevirilerinde, deyimler konusuyla karşılaşan araştırmacıların farkındalığını artırmak amaçlanmıştır.

Keywords: