Özet:

Bu çalışmada öncelikle Belgesel ve epik tiyatronun ne oldukları ayrı ayrı açıklanmıştır. Bir birine yakın olan bu iki tiyatro türünde kullanılan yabancılaştırma etkeni (Y. Etkeni) nin tarifi yapılmıştır. Ayrıca birer belgesel tiyatro eseri olan Uğur Mumcu’nun  Sakıncalı Piyade ve  HeinarKipphart’ın Oppenheimer Soruşturması adlı eserler incelenmiş ve bu eserlerde uygulanan Y. Etmeni  tüm açılardan tespit edilmeye çalışılmıştır. Bilindiği gibi yabancılaştırma etmeni 1930’larda Bertolt Brecht tarafından  geliştirilmiş ve tiyatro eserlerine uygulanmıştır. Brecht geleneksel tiyatronun seyirciler üzerinde kötü etki bıraktığına ve anları olay ve karakterlerle özdeşleştirerek hayal alemine götürdüğünü ve olayların arkasındaki nedenleri bu yüzden yorumlayamadıklarını savunmuştur. Bu nedenle yazar geleneksel tiyatronun alışılagelmiş tüm kurallarını yok etmeye çalışmıştır. Sahne düzeni, olay örgüsü, anlatım tarzı, ışıklandırma, müzik, olay kahramanının davranış biçimi ve hatta seyircinin olayları izleme tarzında bile değişikliğe gitmiştir. Yazar bu değişikliklerle tiyatronun insanlar üzerinde daha etkili olabileceğini ve kitleleri kolayca harekete geçirebileceğini savunmuştur. Dolayısıyla eski geleneksel tiyatronun insanları değiştiremediğini yalnız yeni tiyatro anlayışıyla insanın değişebileceğini iddia etmiştir. Tüm bunları gerçekleştirmeye çalışan Brecht tiyatroyu çok etkili bir propaganda aracı olabileceğini ve bu şekilde inandığı Marksist devrimi gerçekleştirmede daha iyi hizmet edebileceğine inanmıştır. Yukarıda sunulan iki eserde birer belgesel tiyatro örneğidir. Özellikle ait oldukları toplumların o dönemdeki iç karışıklıkları sosyal haksızlıkları ve ülkelerde yaratılmak istenen Komünizm korkusunu ele almaktadır. Amerika da 1960’larda McCarthy  anti komünist kargaşası ve komünist avı Oppenheimer Soruşturmasında Yahudi asıllı fizikçi bir bilim adamına yapılanlar belgelerle anlatılırken, Uğur Mumcu’nun eserinde 12 Mart 1972 v 12 Eylül 1980 darbelerinin bizzat yazarın şahsında yapılan haksızlıklar belgelerle ve alaycı bir dille anlatılmıştır.

Anahtar Kelimeler: