Abstract:

Bu çalışmamızda Osmanlı Devleti’nde XVI. yüzyılın ikinci yarısında başlayan suhte isyanlarının bir güç merkezi haline gelerek devletle müzakere yapmaları ve bu durumun merkezi yönetimle, taşradaki devlet görevlileri üzerinde meydana getirdiği olumsuzluklar değerlendirilmiştir. XVI. yüzyılın ikinci yarısında Kanun-ı kadimin bozulması ile devlet kurumlarında yozlaşma ve bozulma başlamıştı. Bu bağlamda Osmanlı Devleti’nde önemli bir eğitim kurumu olan medreselerde bozulma ve yozlaşma meydana gelmişti. Medreselerdeki bozulmalardan dolayı iyi bir eğitim-öğretim almadan mezun olan medrese öğrencileri (suhte/softa), eğitim ve öğretimlerine uygun bir memuriyete atanamamaları, işsiz güçsüz olmaları, devletin iç ve dış sebeplerden kaynaklanan sorunlarla uğraşmasını fırsat bilerek yorulup emek sarf etmeden, özellikle asayişin zayıf olduğu köylere girerek köylülere çeşitli zulümler yapmışlardı. Gruplar halinde hareket edip köyler basarak köylülere çeşitli zulümler yapan eşkıya suhtelere karşı köylüler; gerek taşradaki ehl-i örf ve ehl-i şer’e gerekse merkezi yönetime ilettikleri arzlar ve şikâyetlerle durumlarını belirtmişlerdi. Anadolu’nun çeşitli sancak ve köylerinde sağnak misali yağan şikâyetler karşısında merkezi yönetim, şaki suhtelerin şekavetlerine karşı Kanuni Sultan Süleyman ile II. Selim zamanlarında sert askeri tedbirlerle asayişçi yaklaşım sergileyerek bu sorunun üstesinde gelmeye çalışmışlardı. Merkezi yönetim III. Murat zamanında devletin içerisinde bulunmuş olduğu koşulları da göz önünde bulundurarak, eşkıya/şaki suhte temsilcileri ile bir araya gelip bunların taleplerinin neler olduğunu öğrenmişti. Devletin, eşkıya suhtelerle aynı masa etrafında oturması onların bir güç olarak varlığını tanıması anlamına da gelmişti. Buna rağmen siyasi saiklerle hareket etmeyen eşkıya suhtelerle anlaşma yolları aranarak özellikle köylüler üzerinde büyük bir baskı unsuru olan eşkıya suhtelerin zulmünden kurtulmuş olunacaktı. Bu gerekçelerle III. Murat, eşkıya suhtelerle aynı masa etrafında oturup sorunun müzakere edilmesini sağlamış ve genel af çıkarmıştı. Devletin almış olduğu bütün önlemlere rağmen eşkıya suhteler aslî görevlerine dönmeyerek, devlet kurumlarında memuriyete dönme gerekçelerini ileri sürerek, eşkıyalık olaylarına devam edip bir dönem köylülerin kâbusu haline gelmişlerdi. Merkezi yönetim bu eşkıya suhtelere karşı köylüleri korumak için asayişçi yaklaşımla tedbirler almış, köylerde ilerleri teşkilatını kurmuş, köylüleri bir dönem bu eşkıya güruhuna karşı silahlandırmıştı. Merkezi yönetim ile eşkıya suhteler arasında yapılan müzakere maddelerinin taraflar arasında imzalanıp kabul edilmesine rağmen eşkıya suhtelerin müzakere maddelerine uymamışlardır. Eşkıya suhtelerin müzakere maddelerine uymama gerekçelerini eğitimleriyle ilgili memuriyetlerin hakları olduklarını ileri sürmeleriydi. Hâlbuki bu dönemde medreselerde rüşvet ve iltimasın yaygın olduğu bunun da medreselerde mezun olma için bir araç olduğu bilinmekteydi. Liyakatten uzak bir şekilde mezun olan eşkıya suhtelerin işlemiş oldukları suçlara karşı merkezi yönetim genel af çıkarmıştı. Devlet tarafından bunlara verilen bütün ayrıcalıklara rağmen eşkıya suhteler ıslah olmayıp zulüm yaparak devlet otoritesine karşı koymuşlardı. III. Murat zamanında alınan bütün önlemlere ve eşkıya suhtelere verilen ağır cezalara rağmen bu sorunun hemen üstesinde gelememişti. III. Murat, babası (II. Selim) ile dedesi (Kanuni Sultan Süleyman)dönemlerinde olduğu gibi asayişçi yaklaşımlara başvurmuştu. Eşkıya suhtelerle müzakere yapıp genel af ilan etmesi dahi suhtelerin kanunsuzluklarına mani olmamıştı.

Keywords: