Abstract:

Bu çalışmada, Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivindeki (TDA) konuyla ilgili tespit edilebilen belgelerden yararlanmak suretiyle, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığının 1920-1960 tarihleri arası arşivcilik çalışmaları incelenmiştir. Bu bağlamda, Bakanlığa gelen ve Bakanlıktan giden güncel belgelerin akışını sağlayan ‘(Umum) Evrak Müdürlüğü’, Bakanlığın ilk kapsamlı teşkilat kanunu olan 25.06.1927 tarihli ve 1154 sayılı ‘Hariciye Vekaleti Memurin Kanunu’, Türkiye’de ayıklama ve imha işlemlerine yönelik ilk mevzuat olan 04.10.1934 tarihli ‘Resmî Evrak ve Defterlerden Lüzumsuz Olanlarının Yok Edilme Tarzı Hakkında Nizamname’, 4 Nisan 1956 tarihinde 6696 sayısıyla Resmî Gazetede yayımlanan ‘Muhafazasına Lüzum Kalmayan Evrak ve Vesaikin İmha Edilmesi Hakkında Kanun’, daha çok gelen-giden güncel evrakın akışı ve dosyalanmasıyla ilgili olup aynı zamanda 100.000’lik desimal sisteme dayalı ilk dosyalama planı olan ve 2 Eylül 1957 tarihinde yalnızca Bakanlık merkez teşkilatında yürürlüğe giren ‘Hariciye Vekaleti Merkez Arşiv Talimatnamesi’ ve Bakanlığın bu dönemdeki diğer arşiv çalışmaları üzerinde durulmuştur. Sonuç olarak, Bakanlığın ilk otuz yılında Bakanlık arşivleriyle ilgili kaydadeğer herhangi bir çalışmanın yapılmadığı, devlet düzeyinde yapılan mevzuat çalışmalarının kalıcı olmaktan uzak olduğu 1950’li yıllarla birlikte Bakanlık merkezinde hem arşiv belgesinin oluşmaya başlamış olmasının hem belge sayısındaki hacimsel artışın arşiv konusuna eğilimi gerekli kıldığı, bu nedenle bu dönemde devlet düzeyinde ve Bakanlık özelinde arşivler konusunun ele alındığı, ancak bütün çabalara rağmen yapılan çalışmalardan istenen sonucun alınamadığı tespit edilmiştir.

Keywords: