Abstract:

Osmanlının zayıfladığı XIX. yüzyıl ile XX. yüzyılın başlarında 93 Harbi diye anı- lan 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı, Birinci Dünya Savaşı (1914-1918) ve 1919- 1922 yılları arasında yapılan Kurtuluş Savaşı olmak üzere üç büyük savaş ya- şanmıştır. Her üç savaşta da vatan savunması adına hem din adamlarının, hem de tasavvuf ehlinin önemli katkıları olmuştur. 93 Harbi’nde Doğu cephesinde Nehri tekkesinden Şeyh Ubeydullah, Bingöl çevresinden Şeyh Ahmed el-Çanî, Şeyh Mahmut Melekanî, Diyarbakır bölgesinden Emir Said Bey, Seyyid Sıbğatullah Arvasî’nin oğlu Şeyh Celaleddin, Bitlis mıntıkasından ve Seyyid Sıbğatullah Arvasî’nin halifelerinden Molla Halid-i Orekî gibi pek çok şeyh ailesi ve aşiret ileri gelenleri bu savaşa katılmıştır. Birinci Dünya Savaşı’nda İstanbul’da, Nakşibendî tarîkatine mensup Özbekler Tekkesi Şeyhi Atâ Efendi, Erzurum’da Alvarlı Efe lakaplı Muhammed Lütfî Efendi, Bitlis ve çevresinde başta Ziyauddin Norşinî ve Bediuzzaman Said Nursî olmak üzere Norşin medresesinde yetişmiş birçok tanınmış şahsiyet, yine Bingöl Halidî şeyhlerinden Melekanlı Şeyh Abdullah Efendi, Çanlı Şeyh Eyüb Efendi ile Halifanlı Şeyh Muhammed Emin Efendi bu mücadelelere katılmışlardır. Tasavvuf, Bingöl, Halidîlik, Osmanlı, Rus  

Keywords: