Özet:

Eski Türkler doğadaki her şeyin bir ruhu olduğuna inanmaktaydılar. Bu ruhları da eril ve dişil, iyi ve kötü ruhlar olarak tanımlamaktaydılar. Doğa kültünün bir parçası olan bu ruhlar ve iyeler, taşıdıkları özellikleri ve görevlerine göre kara ve ak iyeler olarak adlandırıldı. Kutsal ve koruyucu dişi iyeler olarak görülen Umay Ana, Yer Ana, Su perileri gibi dişil ruhlar, günümüzde de ak iye misyonunu korumuşlardı. Bu iyelerin bazıları ise, iyilik ve koruyuculuk görevlerinden uzaklaşarak Cin, Şeytan, Vurgun gibi kara iyelere dönüşmüşlerdir. Kaşkay folklorunda gizli güçlerinin olduğuna inanılan çok sayıda kara iyenin varlığından söz edilmektedir. Bu kötücül iyeler “Şeytan”, “Cin”, “Vurgun”, “Garabasan”, “Al cini”, “Yel cini” gibi varlıklardır. Bu varlıkların eril ve dişil olduklarına, hissettiklerine, işittiklerine, iyilik ve kötülük getirebildiklerine inanılmaktadır. Çalışmamızda Kaşkay folklorunda kötü yaratıklar çevresinde oluşan inançlar ele alınıp bu inançların mitolojik bağları ve şaman inançları ile olan ilişkileri araştırılmıştır. Çalışmanın verileri, büyük oranda sözlü kaynaklardan yapılan derlemelerden oluşmuştur.

Anahtar Kelimeler: