Özet:

Türk dilleri fiile bağlı unsurların işaretlenmesinde, sıralanışında ve sayısında büyük oranda birbirleriyle örtüşür. Fakat Türk dillerinde bazı fiillerin unsurlarının işaretlenmesinde ve sayılarında farklılaşma görülebilmektedir. Böyle bir kodlama ve unsur sayısı farklılığı fiilin geçişliliğini etkiler ve sözdizimsel yapının değişmesine neden olur. Doğ- fiili Türk dillerinde farklı sözdizimsel yapıları ortaya çıkarır ve farklı geçişlilik seviyesini gösterir. Bu makalede, Türk dillerinde doğ- fiilinin unsurları, unsur sayısı, bu kodlamanın sözdizimsel yapıyı nasıl etkilediği tartışılacaktır. Doğ - fiili, bazı Türk dillerinde geçişsizdir ve bu fiil ayrık geçişsiz (unaccusative) fiillerin özelliklerini taşır. Bu fiille kurulan yapılarda ‘doğma’ işinden etkilenen unsur özne konumundadır ve fiil herhangi bir çatı eki de taşımaz. Bu yapıların anlamları edilgen yapıların anlamlarına yakındır. İkinci grup Türk dillerinde genellikle doğ- fiili geçişlidir ve bu gruptaki Türk dillerinde doğ- fiili edilgen yapılabilir. Türkiye Türkçesinde geçişsiz, bazı Türk dillerinde geçişli gerçekleşen bu yapılar dilbilimsel literatürde değişken (labile) fiiller olarak bilinir. Bu tür fiiller herhangi bir çatı eki almadan geçişli ve geçişsiz olarak kullanılabilir.

Anahtar Kelimeler: