Özet:

Toplumu oluşturan ve onun önemli bir parçası olan insan, içinde yaşadığı toplumun değerleri ile bütünlük kazanır, toplumsallaşma sürecini toplum içinde tamamlar. Doğum, evlenme ve ölüm insan yaşamının önemli üç geçiş dönemini oluşturmaktadır. Bu üç geçiş döneminin sonuncusu olan ölüm ve ritüelleri etrafında birçok adet, inanç, gelenek ve kültürel yapı oluşmuştur. Geçmişten günümüze zengin bir geleneğe sahip ölüm ve cenaze ile ilgili bütün inanış ve uygulamalarda ölümün her şeyin sonu olmadığı, sadece bu dünyadan bir göç olduğu bilinciyle hareket edilmiştir. Bu dünyadan göçen hatun veya er kişi için inanış ve töre dâhilindeki bütün uygulamalarda her türlü hassasiyet gösterilmiş ve ölenin ruhunun incinmemesi adına adeta onun şanına yaraşır bir uğurlama töreni tertip edilmeye gayret gösterilmiştir. Türk halk kültüründe toplumsal yapıyı oluşturan, düzenleyen birçok toplantı ve tören bulunmaktadır. Düzenlenen törenler, dini ve din dışı olmak üzere iki temel anlayışın kaynaşmasıyla oluşmuştur. Bu törenler sosyal, toplumsal, dini, iktisadi birçok konuyu kapsayan işlevlere sahiptir. Bu işlevlerden biri de toplumsal birleşmeyi ve paylaşmayı sağlayan tarihi seyri içinde değişikliklere uğrayan cenaze merasimleridir. Bu çalışmada Bulgaristan Şumnu (Shumen) ilinde yaşayan Türklerin halk kültürünün bir parçası olan cenaze merasimi geleneğine değinmek amacıyla saha çalışması yapılarak derlenen malzemeyle bölgedeki Türkler arasında yaşayan ve yaşatılmaya çalışılan cenaze merasimi tespit edilmiş ve ortaya konulmuştur. Araştırma sonunda, ölüm ötesi dünyayı algılama ve anlamlandırma bağlamında Şumnu’da yaşayan Türklerin cenaze merasimlerinde temelde dini unsurların içinde kaynaşmış, eski Türklere ait ritüellerin varlığının görüldüğü sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler: