Abstract:

İnsanın kendi ve öteki arasındaki ilişkisinin mahiyetini güçlü olanın hayatta kaldığı doğal seleksiyon kuralı mı belirlemektedir yoksa erdemler ve ahlaki değerler mi? Ahlak ve irade eğitimi, bu sorunun yanıtında kritik önem taşıdığı gibi benlik gelişiminin sağlıklı ilerlemesine de yardımcı olmaktadır. Öte yandan eğitimin çıktılarının sadece kendini önemseyen egosantrik bireylerden oluşması, toplum ve insanlık adına endişeye sebebiyet verir. Bu konuda karşımıza çıkan önemli kavramlardan biri empatidir. Empati hakkında yapılan çeşitli araştırmalar, kişilerin kendileri gibi olanların acılarına daha duyarlı olduğunu buna karşın “öteki”nin acısına daha az tepki verdiğini göstermiştir. Aynı gruptan olanlar, grup dayanışmasının da bir sonucu olarak birbirlerine dönük daha kuvvetli empati geliştirirken grup dışındakileri görmezden gelebilmektedir. Kendi gibi olmayana yönelik bu bencil tavır, insan doğasında yerleşik olsa da eğitim aracılığıyla değiştirilebilmektedir. Empatik tutum, insanın sosyal bir canlı olarak var kalımında da kritik önem taşımaktadır. Empati düzeyindeki artış, bireylerin sosyal becerilerinin gelişmesine yardımcı olmakta, saldırganlık ve antisosyal davranış bozukluklarının iyileşmesine katkı sağlamaktadır. Empatinin niteliksel inkişafı, toplumsal dayanışma ve bütünlük için de ayrı bir değere sahiptir. Bu bakımdan empati eğitiminin ilk aşamalarından itibaren eğitimin hedefleri arasında yer alması gerekmektedir. Empati eğitimi, insanın çok yönlü düşünmesini ve farklı bakış açıları geliştirmesini sağlayan bir fayda sağlar. Bu bağlamda genelde modern hayatın dayattığı sosyopsikolojik durumlar, özelde ise salgın dönemi şartlarının bireyselleşmeyi artırıcı etkisi, empati eğitimini yeniden düşünmeyi gerekli kılmaktadır. Bu çalışma, empati gibi duygusal ve bilişsel temeli bulunan bir niteliğin ortaöğretim çağındaki öğrencilere kazandırılması ve var olan düzeyinin artırılması için klasik metotlardan ziyade deneyime dayalı (proje bazlı) öğretim yöntemlerinin daha etkili olduğu tezini savunmaktadır. Bu amaçla bir proje okulu olan İzmir Atatürk Lisesi’nde Best Buddies programına katılan öğrencilerle ilgili bir ölçek çalışması yapılmış ve sonuçlar, bu makalede analiz edilerek değerlendirilmiştir. Best Buddies, özel gereksinimli bireylerle ilgili faaliyetler içeren uluslararası bir projedir. Proje kapsamında gönüllü öğrencilere özel gereksinimli bireylerle empati kurmalarını sağlayacak çeşitli eğitimler verilmiş ve farkındalıklarının gelişmesine yardımcı olacak etkinlikler düzenlenmiştir. Çalışma grubu, programa gönüllü olarak katılan ve katılmayan toplam iki yüz öğrenciden oluşmaktadır. Bunlar, farklı cinsiyet ve sınıflara ait öğrencilerdir. Araştırma, deneysel nicel araştırma modeli izlenerek uygulanmıştır. Bulgular, empati eğitiminde uygulamalı eğitimin (yaparak/yaşayarak öğrenme modelinin) daha olumlu sonuçlar verdiğini göstermiştir. Özellikle bireylerin empatik kapasitelerini artırıcı nitelikteki eğitimlerin emosyonel yanıt ve sosyal yeti düzeylerinde istatistiksel açıdan kayda değer farklılar yarattığı tespit edilmiştir.

Keywords: