Citation Number
1
Views
20
Downloands
5
Dünyayı algılayış biçimimiz, zihnin süzgecinden geçtikten sonra dil ile somut hâle gelir. Duygu ve düşüncelerin ifadesi, dili oluşturan birimlerin söz dizimi kurallarına göre bir araya gelerek birbirleriyle etkileşimleri sonucu gerçekleşir. Ancak sınırlı sayıdaki dil birimlerinin sınırsız sayıdaki duygu ve düşünceleri ifade edebilmesinin imkânsızlığı, dil birimlerine birden fazla işlev yükleme zorunluluğunu ortaya çıkarır. Dilin çok işlevli birimlerinden biri de eklerdir. Ekler, kelimeler arasında kurdukları söz dizimsel ve anlam bilimsel ilişkilerle kelime grubu ve cümle biçiminde söz dizimsel yapıların oluşmasını sağlayan dil birimleridir. Türkçenin işlevsel dil birimlerinden olan hâl ekleri, isimlerle diğer kelimeler arasında bağlantı kurarak zaten tek başlarına bir anlam alanına sahip olan isimlerin aynı zamanda söz diziminin de bir parçası olmalarını sağlar. Hâl eklerinden biri olan yönelme hâli eki de temel işlevi olan yönelme, yaklaşma, yön bildirme işlevinin yanı sıra zaman, sebep, amaç, istek vb. anlam ilgileriyle sonuna geldiği kelimelerin cümlede söz dizimsel görevler üstlenmesini yani cümlenin yönetici ögesine bağlı bir tamlayıcı ögesi olmasını sağlar. Bu doğrultuda yönelme hâli ekinin Çağatay Türkçesindeki söz dizimsel ve anlam bilimsel işlevlerini tespit etmek amacıyla hazırlanan bu çalışmada, ekin anlam bilimsel işlevleri, kurduğu söz dizimsel yapılar doğrultusunda incelenmeye çalışılmıştır. Çağatay Türkçesiyle yazılmış eserlerde yönelme hâli ekinin başlıca görevi isimleri, isim, fiil ve edat türünden kelimelere bağlayarak söz dizimsel görevler üstlenmesini yani cümlenin veya kelime grubunun zorunlu veya seçimlik bir ögesi olmasını sağlamaktır. Yönelme hâli eki, bu dönem eserlerinde yer, yön, yönelme bildiren, yaklaşma ifade eden temel işlevinin yanı sıra kelimeler arasında amaç, sebep, durum, zaman, içinlik, mahsusluk, mensupluk, görelik, değer, bedel, karşılık, üstünlük, karşılaştırma, vasıta, zamanda ve mekânda sınırlama, bulunma, çıkma gibi türlü anlam ilgileri oluşturmuştur. Ek, bu işlevlerini kimi zaman bağlandığı köre, ḳarşu, tėgrü, dėgin, dėginçe, tėgi vb. edatlarla birlikte yerine getirmiştir.
Our way of perceiving the world becomes concrete with language after passing through the filter of mind. Expression of feelings and thoughts occurs when the units making up the language come together in accordance with the syntax rules and interact with each other. However, the impossibility of a limited number of language units to express an unlimited number of emotions and thoughts reveals the necessity of assigning more than one function to language units. One of the multifunctional units of the language is suffixes. Suffixes are language units that enable the formation of syntactic structures in the form of word groups and sentences with the syntactic and semantic relations they establish between words. As one of the functional language units of Turkish, case suffixes establish a connection between nouns and other words, and enable nouns which already have a semantic field on their own to be a part of the syntax at the same time. By providing meanings such as time, reason, purpose, intention in addition to its main function of indicating direction or goal of action, dative case suffix enables the words end of which it is added to take on syntactic functions in the sentence, that is, to become a complementary element depending on the executive element of the sentence. Accordingly, in this study aiming to determine the syntactic and semantic functions of the dative case suffix in Chaghatai Turkish, the semantic functions of the suffix were attempted to be analyzed in line with the syntactic structures it established. As a result of the evaluation, it has been observed that the main task of the dative case suffix, used in the works written in Chaghatai Turkish is to connect nouns to words such as nouns, verbs and prepositions, and to ensure that they take on syntactic tasks, that is, to be a mandatory or optional element of a sentence or word group. In addition to its basic function of indicating direction or goal of action in the works of this period, dative case suffix also established various meaning relations between words such as purpose, reason, situation, time, reasoning, peculiarity, belonging, relativity, value, cost, reward, superiority, comparison, instrument, limitation in time and space, presence, and leaving. The suffix sometimes fulfills these functions through prepositions such as köre, ḳarşu, tėgrü, dėgin, dėginçe, tėgi.
Article Detail 
Citation Owners
Similar Articles
Download PDF
Journal Information
Listen Paper
Print This Page
Share
Mendeley
