Özet:

Klasik Türk şairleri, büyük söz ustaları olmalarının yanı sıra birer usta gözlemcidirler. Gökyüzü, tabiat, toplum hayatı en büyük gözlem sahalarıdır. Yepyeni hayaller ve anlamlar yakalayabilmek için çevrelerinde gördükleri en ufak ayrıntıyı kaçırmamaya çalışmışlardır. Tabiatı gözlemlerken çiçekleri hayal süzgecinden geçirerek onlara farklı bir gözle bakmış, sembolik bir araç olarak şiirlerinde kullanmışlardır. Bunu yaparken de türlü türlü hayallerini çiçeklerin sembolizminden yararlanarak aktarmışlardır. Çiçeklerin sembol değerine, yeni boyutlar kazandırmış, zengin anlam evreni oluşturmuşlardır. Bunun neticesi olarak çiçeklerle ilgili göstergelerde gösteren aynı kalmakla birlikte gösterilen, çok farklı kavram ve mefhumları karşılamıştır. Bu anlamda menekşe, klasik Türk şiirinde farklı varlıkları gösteren, anlam evreni geniş, sembol değeri yüksek çiçeklerden biri olmuştur. Menekşenin renk, şekil ve kokusunun değişik varlık ve durumlarla ilgisi kurulmuştur. Klasik Türk şiirinin ilk dönemlerinde, özellikle 15. yüzyılda menekşenin şiirde çok kullanıldığı görülmektedir. Bu yüzyılda şiirinde menekşeye en çok yer veren şairlerden biri Ahmet Paşa’dır. Bu çalışmada Ahmet Paşa Divan’ında menekşe göstergesinin geçtiği beyitler tespit edilerek göstergenin hangi bağlamlarda kullanıldığı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca Ahmet Paşa’nın çağdaşı şairlerde menekşenin kullanım sıklığına değinilerek şairin Divan’ında menekşe göstergesinin klasik Türk şiirindeki genel kullanımıyla örtüşen ve farklılaşan yönleri saptanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: